gehalteteken binnenzijde binnenkast: Hollandse leeuw
jaarletter binnenzijde binnenkast: N: jaarletter N
: jaarletter N=1723
meesterteken? binnenzijde binnenkast: MB: meesterteken met de letters M B aaneen in een rechthoek
: bron: Citroen 1975, nr. 673/meesterteken MB toegeschreven aan Marcus Bellanger (ca. 1668 [1681] - 1727)
opschrift bak overkast: PJ: gekroond spiegelmonogram met letters P J
opschrift buitenzijde binnenkast: 620/: 620
opschrift platine uurwerk: IACOB HASIUS AMSTERDAM/ 620/: IACOB HASIUS AMSTERDAM 620
: = horlogemaker Jacob Hasius
stadskeur binnenzijde binnenkast: stadswapen Amsterdam
schenking 1971-12-24
inv.nr. KA 14771 in depot
Horloge met losse, scharnierende binnen-, buiten- en beschermkast. Buitenkast met het familiewapen Jager op een geruwde ondergrond, binnen een symmetrische omranding van gebroken S-voluten. Gladde zijkant bak met twee roosgeslepen diamanten, één fungerend als sluitknop. Binnenkant bekleed met donkerrode zijde. Gladde binnenkast, de buitenzijde gegraveerd met: 620/. Glasrand met halfbol horlogeglas. Bovenzijde met pendant en beugel. Achterzijde met opening voor opwindas. Beschermkast bekleed met zwart haaienleer en voorzien van spiegelmonogram: PJ/ waarboven kroon met wapperende linten, opgebouwd uit gouden nageltjes in piqué-techniek. Randen bezet met gouden nageltjes en een diamant als sluitknop. Binnenkant bekleed met groen fluweel. Horloge met spillegang, ketting en snek. Hollandse kloof. Gouden wijzerplaat in champlevé-techniek met verzilverd datumvenster en stalen wijzers.
Herkomst
Vervaardigd voor Pieter Jager, Amsterdam, 1723; dr. J.H. Jager Gerlings, Garderen; geschenk van N.N., Amsterdam, 1971
verwerving: dient anoniem te blijven, zie doc.arch.
De Amsterdamse goudsmid Marcus Bellanger stamde uit een geslacht van Franse hugenoten. Hij was de vader van Pierre Daniël Bellanger (1699-1768) en grootvader van Paulus Bellanger (1729-1765), beiden specialist in gedreven gouden horlogekasten (De Lorm 2001~2, p. 358 nr. 251; p. 383, nr. 265). Naast deze horlogkast met het familiewapen Jager bezit het Amsterdams Historisch Museum een aan Marcus Bellanger toegeschreven kast met een gedreven mythologische voorstelling uit 1726 (cat.nr. KA 18104).
De productieve horlogemaker Jacob Hasius (1682-1747) was gewoon zijn uurwerken te nummeren. Dit horloge draagt het nummer 620, hetgeen in de Hasius-reeks geplaatst kan worden in 1723, wat overeenkomt met de jaarletter N op de gouden binnenkast.
Het wapen op de buitenkast en het spiegelmonogram op de overkast behoren toe aan Pieter Jager (onbek.-na 1738), ijzerkoper aan de Houttuinen en eigenaar van de hofstede Soelen aan de Haarlemmertrekvaart bij Sloterdijk (AHM, Documentatiearchief).
Reeds aan het eind van de zeventiende eeuw kwamen stof- of overkasten waarop in gouden nageltjes het monogram van de eigenaar was aangebracht veelvuldig voor. In de Amsterdamsche Courant zijn regelmatig berichten over verlies en diefstal van dergelijke kostbare objecten te vinden. Zo werden op 4 en 6 november 1686 bij horlogemaker Joseph Norris (1650-onbek.) op de hoek van de Beursstraat twee gouden horloges gestolen. Van de ene was '[...] de buyten kas met spyckers geslagen, maer 't Segryn half gesleten, [...]', van de andere: 'de binnenkas [...] gout doorgebroken, de buytenkas met goude spykers, met een Cyffer twee S.S., door malkander getrocken [...]' (Schipper-van Lottum 1993, dl 1, p. 45-46 nr. 212). ( Bert Vreeken)
