niet-geïdentificeerd teken onderzijde blad, bij aanzet steel (2x): niet-geïndentificeerd teken
opschrift bovenzijde blad: Philips de Vos/: Philips de Vos
opschrift rondom handvat: Jacob de Graeff,den eersten steen vant Amsterdams stadhuijs gelegt hebbende, met desen troffel op den XXVIII Oct: ao. 1648: heeft denselven vereert aen Philips de Vos, stadts-meester-metselaer, die hem daerin geholpen ende bij gestaen hadde./: spiraalsgewijs gegraveerd: Jacob de Graeff,den eersten steen vant Amsterdams stadhuijs gelegt hebbende, met desen troffel op den XXVIII Oct: ao. 1648: heeft denselven vereert aen Philips de Vos, stadts-meester-metselaer, die hem daerin geholpen ende bij gestaen hadde.
aankoop 1975-04-10
inv.nr. KA 15679 in depot
Troffel met driehoekig blad en licht gebogen zijden, S-vormige steel en taps toelopend handvat met afgerond uiteinde met oog en ring. Op bovenzijde blad is gegraveerd: Philips de Vos/. Rondom handvat is spiraalsgewijs gegraveerd: Jacob de Graeff, den eersten steen vant Amsterdams Stadthuijs geleght hebbende, met desen troffel op den XXVIII Oct: ao. 1648: heeft denselven vereert aen Philips de Vos, stadts-meester-metselaer, die hem daerin geholpen ende bij gestaen hadde./.
Herkomst
Geschenk aan Philips de Vos, Amsterdam, 1655; verzameling H.C. Brandt, Nijmegen, 1876; verzameling mevrouw Scholten-Buisman, Wijhe; verzameling R. Buisman, Heerde, 1942; verzameling G.A.H. en G. Buisman, 1950; Notarishuis Arnhem, 12-3-1968, nr. Z 326; Notarishuis Arnhem, 10-4-1975, nr. Z 120
De troffel is op 28 oktober 1648 gebruikt door Jacob de Graeff (1642-1690), het zesjarige zoontje van burgemeester en mecenas Cornelis de Graeff (1599-1664), ter gelegenheid van de eerste steenlegging van het stadhuis op de Dam. Vier jongetjes - drie zonen en één kleinzoon van de vier regerende burgemeesters - hadden de eer samen deze symbolische daad te verrichten. De drie anderen waren Gerbrand Pancras (1643-1702), Sybrant Valckenier (1634-1665) en Pieter Schaep (1635-1685).
Philips de Vos (onbek.-1659) was in zijn functie van stads meester-metselaar en keurmeester van de steen nauw betrokken bij de bouw van het nieuwe stadhuis. Hij zal als werkbaas de jongens hebben geassisteerd bij het leggen van de eerste steen.
Het Rijksmuseum te Amsterdam bezit een zilveren troffel die wordt toegeschreven aan Johannes Lutma I (De Lorm 2001~2, p. 52-53 nr. 15). Volgens de inscriptie zou ook deze troffel door Jacob de Graeff voor dezelfde handeling zijn gebruikt. Het bestaan van twee troffels kan als volgt worden verklaard. De eerste steenlegging is geschied met de onversierde 'werktroffel' die zich thans in het Amsterdams Historisch Museum bevindt. Blijkens de inscriptie is deze door Jacob de Graeff aan Philips de Vos geschonken, terwijl hij zelf als herinnering de fraai gedecoreerde Lutma-troffel heeft gekregen. In de Van de Poll-Wolters-Quina Stichting te Hattem wordt een derde troffel bewaard die in verband kan worden gebracht met de eerste steenlegging van het Amsterdamse stadhuis (Van Haaren 1997, p. 16 afb. I).
Naast vier gouden penningen, bestemd voor de eerste steenleggers, werden van stadswege ook zilveren herinneringspenningen uitgereikt, waarvan het Amsterdams Historisch Museum twee exemplaren bezit. Deze penningen worden op stilistische gronden aan Johannes Lutma II toegeschreven. (afb. Xa) Zie ook Inleiding De Roever, p. X. ( Bert Vreeken)
Tentoonstellingstekst
Deze zilveren troffel werd volgens de inscriptie op het handvat gebruikt door Jacob de Graeff bij de eerste steenlegging van het nieuwe stadhuis in 1648. Deze plechtigheid werd verricht door zonen en neven van de 4 regerende burgemeesters.
