Op deze verzameling schilderijtjes en tekeningen heeft de jurist Mr. Gerrit Schaep (1599-1655), tevens amateurgenealoog, zijn voorouders van vaderszijde laten verbeelden door verschillende kunstenaars en kopiïsten. Hoe hij hiertoe was gekomen, geeft hij zelf aan: 'dat men tot Dordrecht vrij wat staty off werck maeckte sijn voorouders schilderien ende geslachtboom ten toon te hangen ende dat ick derhalven, als daer nu wonende, ooc wel wilde toonen van wat voorouders ic van 's vaders zijde mede gesproten was. Gerrits moeder kwam uit Dordrecht. Zelf trouwde hij daar in 1623 en bekleedde er tot zijn vertrek naar Amsterdam, in mei 1629, enkele functies, waaronder die van schepen. Het Dordtse patriciaat had van oudsher aristocratische allures, en waarschijnlijk was Schaeps gevoeligheid voor zijn afkomst hier mede door gevoed. Amsterdam kende nog niet zo'n traditie, maar met de aristocratisering van het Amsterdamse patriciaat gedurende de zeventiende eeuw kreeg men ook daar meer oog voor stambomen. Dit werk laat deze interesse op een, voor de zeventiende eeuw, unieke wijze zien. Waarschijnlijk heeft Schaep dit verzamelportret ook ter nagedachtenis voor zijn kinderen laten maken. Op de kwartierstaat staat het resultaat van Schaeps onderzoekingen. Tot en met zijn betovergrootouders, de 16 kwartieren, heeft Schaep de namen en wapens laten weergeven. Gelukkkig was hij ook zo behulpzaam om 'Aenwysinghe' op het paneel aan te brengen: een genummerd lijstje met de namen van de geportretteerden. Behalve de acht tekeningen rechts in het midden, die blijkbaar later zijn aangebracht, is ook ieder portret genummerd. Hierdoor weten we dat de twee tekeningen rechtsboven (nrs. 6 en 7) van de hand van David Bailly, Gerrit Schaep en zijn vrouw Johanna de Visscher voorstellen. Op de bovenste rij zijn, van rechts naar links, Schaeps voorouders afgebeeld: eerst zijn vader dr. Pieter Gerritsz Schaep (nr. 4) en moeder Margriete Pauli Halling (nr. 5), met tussen hen in Gerrit zelf op jonge leeftijd. Dan volgen zijn grootouders, Gerrit Jacobsz Schaep en Catryn Symon Baucke Sakemadr (nr. 3). Met zijn overgrootvader Jacob Pietersz Schaep (nr. 2) en over-overgrootvader Pieter Jacobsz Schaep (nr. 1) is de afstamming van vaders kant voor meer dan een eeuw weergegeven.
Het kleine jongetje in het midden, op de tweede rij naast de 'Aenwysinghe', is de dan 11-jarige Jan de Visscher (nr. 10), de latere vader van Schaeps vrouw Johanna. Hij staat tussen zijn vader die tevens Jan heette (nr. 8) en zijn moeder Alita Cornelisdr (nr. 9) in. De man op het schilderijtje hiernaast is Jan Claes Pyll (nr. 11).
Bij de onderste rij portretten stuitte Schaep waarschijnlijk op een praktisch probleem. In de periode waarin de afgebeelde voorouders schepen of burgermeester waren, was de portretschilderkunst nog niet in Amsterdam doorgedrongen. Omdat hij geen voorbeelden had, moest Schaep dus zelf de uiterlijke kenmerken van deze mannen bedenken. Gerrit Schaep heeft deze zeven 'vijftiende-eeuwse' schilderijtjes in 1638 besteld bij Adriaen Hansz Muylkens (1601-1648), voor 'yder 10 gl.' Middels bedachte portretten laten zien dat de voorouders tot het oudste patriciaat behoorden, was niet ongewoon in de zeventiende eeuw. ( Gerbrand Korevaar)

Tegenhanger van het volgende nr. De plaat is bedekt met dertien geschilderde en tien getekende portretjes. Het zijn familieportretten, verzameld door Gerrit Pietersz Schaep (1599 1655) (aldus cat. Backer Stichting). Geheel links in het midden een handgeschreven "AENWYSINGHE VANDE SCHILDERYEN VAN 'SVADERS SIJDE". Midden rechts sen kwartierstaat. Portretjes, "Aenwysinghe" en kwartierstaat zijn elk ingelijst, op zo'n wijze dat de lijsten elkaar raken. De "Aenwysinghe" verstrekt een genummerde lijst van de geportretteerden. De nummers corresponderen met nummers die op de portretjes zijn aangebracht. De gegevens overgenomen van de "Aenwysinghe" worden afgesloten met: (A), gegevens uit cat. Backer Stichting met: (cat. B.).
Bovenste rij, van links naar rechts, schilderijtjes:
1. (22,5 x 15 cm). Rechts boven: "No 1. / AO. 14.3 / Aeta. 26". Links boven: met helm bekroond wapen, met daarop een schaap. "1. PIETER SCHAEP IACOBSZ trouwde ao. 1484 Beert Vander Schelling Henrix dR . was vader van: 2" (A). Volgens aantekening van G.Pzn. Schaep: "Geb. AO. 1457, blijckt uyt den datum onder syn schilderij staende, waer off het principael berust onder neeff Jacob Schaep. By Simon Hendriksz. van Amersfoort tot Dordt ontboden f 6, ", d.w.z. de prijs die voor deze door Simon Handriksz. van Amersfoort gemaakte kopie werd betaald (cat. B). In het "naemboeck" van het Amersfoortse St. Lucasgilde wordt in 1627 "Symon Hendriksz.”als overleden vermeld (OBREEN VI, blz. 297). 2. (22,5 x 15 cm). Links boven: "No. 2". Rechts boven een wapen met in de linker helft een springend schaap. "IACOB SCHAEP schepen tot Amsterdam AO 1530 trouwde 1516 Ael Duynen dochter van Gerrit van der Anster no. 14. Liet na: 3" (A). De geportretteerde leefde van 1486 tot 1544. Volgens aantekening van G.Pzn.Schaep:
'syn schilderie is tot Amsteldam op de Cloveniersdoelen in Coninx Camer, staende over de glasen. Ende is geschildert met een groene bonte tabbaert met vossen gevoert. Item is noch een principael bij Oom Schaep, welcke gecomen is uyt den boedel van Dirck Schaep. Copie door Simon Hendricksz van Amersfoort f 6" (cat. B.). Over Simon Hendricksz: zie onder 1. 3. (22,5 x 30,5 cm). Het nr. (3) niet meer leesbaar. Links en rechts boven een wapen. "GERRIT SCHAEP raadt tot Amsterdam AO . 1578 stierf 1582: trouwde 1558 Catryn, Symon Baucke Sakema dR . Liet na 4". Gerrit Jacobsz Schaep werd geboren in 1532; zijn echtgenote overleed in 1606. Het schilderijtje is een kopie door "Mr. Lucas tot Aemsteld. f 35." (cat. B.). Een meester "Lucas de schilder" wordt in 1585 te Amsterdam vermeld en werd er in 1591 begraven (THIEME BECKER XXIII, blz. 428).
4. an 5. (22,5 x 30,5 cm). Rechts boven het hoofd van de man: "NO 4"; boven de vrouw: NO.5”. Links en rechts boven een wapen. “Dr. PIETER SCHAEP Schepen en
Raadt tot Amsterdam AO. 1600; in 1602 gecommiteert ter Admiraliteyt in Zeelandt, en Raedsheer in den Raadt van Vlaenderen, hadt getrouwt Margarete Pauli, dochter van Mr. Iacob Pauli. NO. 23. hebben nagelaten: 6." (A). Dr. Pieter Gerritsz Schaep leefde van 1570 tot 1620, zijn echtgenote Margriete Pauli Halling van 1575 tot 1605, het tussen hen in afgebeelde zoontje Gerrit Pietersz Schaep van 1599 tot l655 . Het schilderijtje is een kopie "By Mr. Salomon tot Middelburg", die f 36, kostte (cat. B.). Deze "Mr. Salomon" trof ik niet aan in de kunst historische literatuur.

Tekeningen: 6. Pentekening (15 x 12,5 cm), gem. l.o.: D. bailly fe: Gedat. r.o.: AO. 1629. "6. Mr. GERRIT SCHAEP PIETERSZ tot Dordrecht getrouwt, was aldaer sghepen ao. 1627 en 28, quam daer na meede tot Amsterdam, en werd aldaer oock schepen en raadt" (A). Mr. Gerrit Schaep Pietersz(1599 1655'j was Raad te Amsterdam in 1638. Van 1638 tot 1647 was hij Raad der Admiraliteit van Zeeland (cat. B., blz. 17, nr. 1). Deze en de volgende tekening vermeld door Bruyn.
7. Pentekening (15 x 12,5 cm), gem. l.o.: D. bailly . fe: Gedat, r.o.: A .1629. "7. Ao. 1638. Zijn huijsvrouw Johanna De Visschere no. 7. Was een dochter van Ian de Visschere den jongen (met zijn Vader)" (d.w.z.: die is afgebeeld op nr. 9). Johanna de Visser leefde van 1604 tot 1678. Schaep tekende aan: "Wij beyde op perkement bij David Bailly v. Leiden f 42." (cat. B., blz. 17, nr. 2).
Merkwaardig is dat de "Aenwysinghe" 1638 als jaartal vermeldt, terwijl het blad duidelijk 1629 gedateerd is.
Onder daze bladen zijn, kennelijk later, twee rijen van elk vier even grote portrettekeningen van één hand aangebracht, elk 10 x 7,5 cm. Vijf ervan zijn voluit gemerkt "Marinkelle", andere dragen een monogram. Jozef Marinkelle leefde van 1732 tot 1775/76. Alle acht portretjes hebben een wapen in de bovenhoek.

Afgebeeld zijn op de bovenste rij:
(a) Mr. Jan Bernd Schaep: gemon. en gedat. 1773. Kopie naar ons cat.nr. 321.
(b) Zijn vrouw Margaretha Backer (1636 1673); gemon.; naar een onbekend origineel.
(c) Mr. Henrick Bicker (1649 1718); gem. en gedat. 1773; kopie naar een gem, en 1682 gedat. portret door M. van Musscher in het Rijksmuseum, cat. 1976, nr. C 13.
(d) Maria Schaep (1658 1725), gem. en gedat. 1779. Kopie als voorgaand, naar cat. Rijksmuseum 1976, nr. C 14.
Op de benedenste rij v.l.n.r.:
(e) Mr. Cornelis Jansz Backer (1702 1766), Secretaris der Admiraliteit; gem. en gedat. 17?3. Kopie naar een onbekend origineel (Moes, nr, 268).
(f) Margaretha Bicker (1699 1757), op 12 december 1720 gehuwd met voorgaande; gemon. en gedat. 1773. Kopie als voorgaande (Moes, nr. 652).
(g) Henrick Backer; gem. en gedat. 1774 (Moes, nr. 276). Kopie naar cat.nr.408.
(h) Cornelia Maria Elias; gemon. en gedat. 177.. (Moes, nr. 2322 1). Kopie near cat.nr. 409.

Middelste rij; geheel links de "Aenwysinghe" (22 x 15 cm), rechts daarvan de volgende twee schilderijtjes:
Drie figuren op één schilderij (22 x 30,5 cm). Links en rechts boven een wapen.
Boven de man (links): "Ao 1594. AETA: 44". Boven het jongetje (midden): "No 10. Anno 1594. AETA. 11.1/2". Boven de vrouw (rechts): "A..o 1594 AETA 42. No 9".
Onderste rij, van links naar rechts, zeven portretjes, Zij werden vervaardigd door "voorn. N. Muyltges yder 10 gl.: f 70, " (cat. B., blz, 12).
12. (22,5 x 15,5 cm). Rechts boven: "No. 12" en een wapen, "IELIS HELMER DIROKSZ
Schepen tot Amsterdam AO . 1421: was de vader van: 13" (A). Volgens andere bron is niet Jelis, maar "Jan Dircksz. Helmer" geportretteerd, in 1428 schepen, in 1433 burgemeester van Amsterdam (cat. B., blz. 12, nr. 7).
13. (22,5 x 15,5 cm). Rechts boven: "No. 13" en een wapen. "DIRCK HELMER ge trouwt met Geertruijd VandR Anster Gerritsd. Liet na: 14" (A). Dirck Jansz. Helmer, die in 1468 overleed, was houtkoper te Amsterdam (cat. B., blz. 12, nr. 8).
14. (22,5 x 15 cm). Rechts boven: "No 14" en een wapen. "GERRIT VANDER ANSTER
( : na zijn moeders vader genaemt) was schepen tot Amsterdam AO. 1476: had getrouwt Lijsbeth BickR . dochter van Pieter Doos no. 16; Lieten naa Ael Duijen: huisvrouw van Jacob Schaep no. 2". Gerrit Dircksz. van den Anxter overleed 1521/
26 (cat. B., blz. 12, nr. 9).
15. (22,5 x 15 cm). Links boven: "No 15" en een wapen. "Roemer Arentsz van der Anster Schepen tot Amsterdam AO. 1360, liet na" (A) (volgt 16).
16. (22,5 x 15 cm). "Gerrit van der Anster, Schepen tot Amsterdam AO. 1429. Was vader van Geertruijdt vanden Anster huisvrouw van Dirck Helmer, No. 13. Is moeder van Gerrit van der Anster No. 14" (A; vermeld in cat. B., blz. 12, nr.10). Zia ook ons cat.nr. 543.
17. (22,5 x 15 cm). "Bartelmeeus Doos, Burgemeester tot Amsterdam AO 1445, was vader van:" (A, volgt 18). Meeus Doos Dircksz. was Raad, Schepen en burgemeester in de jaren 1450-1466 (cat. B., blz. 12, nr. 11).
18. (22,5 x 15 cm). "Pieter Doos, schepen tot Amsterdam AO 1473. Hadt getrouwt
Ael Ians Eggert Pieters Dr.,die oock Schepen was A . 1413. Liet na Lijsbeth Bicker huijsvrouw van Gerrit van Anster No 14" (A). Pieter Bicker Meeus Doosenz (ca. 1430 1476) was als koopman gevestigd in de Nieuwe Brugsteeg (cat. B., blz. 12, nr. 13).
Volgens de "Aenwysinghe" zijn voorgesteld: "8. Jan de Visschere den ouden. Burgemeester tot Zevenbergen AO. 1579. / 9. En zijn moeder Alita Catmans (uijtgeschildert als no 8. 9 en 10/10. ende van Cornelia Pijl dochter van Jan Claesz Pijl no 11" (A). Catalogus Backer Stichting meldt over de geportretteerden: Jan de Visscher (1548 1604), burgemeester van Zevenbergen. Zijn echtgenote Alid. Cornelisd. (1552 1604) en hun zoon Jan de Visscher (1582 1604), Schaep tekende aan: "1594 is hij met syn huysvrou en soon uitgeschildert, hij out synde 46, sy 42 en de soon out 11.5 jaar. De burgemeester Jan de Visser met syn vrou, by Simon voorsz. (= van Amersfoort) en syn soon daerna doende toevoegen door N. Muyltges van Aemsteld., voor f 2 samen f 14" (cat. B., blz. 11, nr. 5). 11. (22 x 16 cm). Links boven: "No 11". Rechts boven een wapen, daarop ean pijl tussen twee sterren. "Jan Claesz Pijl .. Burgermeester tot Zevenberghen A0 ..”.
(A). Jan Claes Pyll (1535 1604) was burgemeester van Zevenbergen. Schaep taken de aan: "Syn schilderie is de A0 1596 aet. 57 Door Simon Hendricksz. f 6 (cat. B., blz. 11, nr. 6).
Rechts van nr. 11 de hierachter afgedrukte kwartierstaat (22,5 x 30 cm). Boven alle namen een wapen. De "16 quartieren" werden geschilderd door "N. Muyltges, Amsteld. Ao 1636 f 12. " (cat. B., blz. 12, nr. 13).

( Albert Blankert)