Dirk Langendijk (1748-1805) was een Rotterdams kunstenaar. Hij werd van kinds af aan onderwezen in de tekenkunst, en legde zich voornamelijk toe op het tekenen van oorlogsscenes. In zijn latere jaren ging hij ook af en toe met olieverf op doek schilderen, maar omdat hij voornamelijk populair bleek onder liefhebbers van de tekenkunst is hij altijd het meest blijven tekenen. De slagen die hij op zijn tekeningen weergaf werden door belangrijke verzamelaars aangekocht, waardoor Langendijk steeds meer roem verkreeg. Buiten oorlogstaferelen tekende hij ook series, van bijvoorbeeld de jaargetijden of de verschillende leeftijden van de mens.
Op deze feestelijke tekening heeft Dirk Langendijk zijn voorkeur voor oorlogstaferelen even aan de kant gezet. In plaats daarvan tekende hij in 1800 een opgaande luchtballon, met op de grond een joelende menigte mensen. De tekening is in Langendijks karakteristieke stijl uitgevoerd: er staan veel kleine, maar gedetailleerde figuren op, en het grootste deel van het werk bestaat uit lucht. Of, in dit geval, uit luchtballon.
De luchtballon werd in 1783 uitgevonden door de Franse broeders Montgolfier. Ballonvaart was een vernieuwende ontwikkeling, die veel publieke aandacht trok. Langendijk, die gefascineerd was door moderne uitvindingen (waaronder ook het stoomgemaal), vond de luchtballon duidelijk een interessant object: op tenminste vier van zijn tekeningen is er één te zien. Twee hiervan komen uit de twee series van de vier elementen, die Langendijk in 1798 maakte. Deze tekeningen bevinden zich beide in het Teylers Museum (inv. nrs. X 006 en X 009), als verbeeldingen van het element lucht. Op de een is de ballon, net als op de tekening in het Amsterdam Museum, tijdens het opstijgen weergegeven, op de ander is hij net geland. De ballon zelf lijkt op elk van de tekeningen hetzelfde te zijn; overspannen met een net, en met een laag bakje voor passagiers. Twee jaar na de tekening in Amsterdam wist Langendijk zijn passie voor oorlogstaferelen te combineren met zijn voorliefde voor de luchtballon: op een werk in de collectie van de École des Beaux-Arts in Parijs laat hij een verkenningsballon in een legerkamp zien.
( Nina Reid)
