De gebroeders Wallerant en Bernard Vaillant speelden een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het pastelportret. Wallerant maakte vanaf het midden van de jaren veertig grote ingekleurde portrettekeningen. De portretten van de familie Elias behoren tot de vroegste pastels die er van hem bekend zijn. De stijl is die van een jong kunstenaar, die zijn onderwerp nauwkeurige observeert en uitbeeldt. Ondanks het feit dat alleen het portret van Jacob Pietersz Elias is gedateerd, is het op stilistische gronden aannemelijk dat de portretten van Gerbrandt Claesz Pancras, Aeltge Michielsdr Blaeuw en hun dochter Vrouwtje Pancras in dezelfde periode zijn ontstaan.
De opdracht voor deze reeks houdt waarschijnlijk verband met het huwelijk van Jacob Elias en Vrouwtje Pancras in 1646. In dat jaar was Jacobs schoonmoeder al twee jaar overleden. De beeltenissen van de schoonouders wekken de indruk kopieën te zijn, gemaakt naar thans onbekende portretten die, te oordelen naar de kledingdracht, vermoedelijk omstreeks 1630-’35 zijn vervaardigd.
In 1653, ruim zeven jaar later, werd Vaillant opnieuw benaderd, ditmaal om de kinderen van het echtpaar Elias te verbeelden. In vergelijking met eerdere portretten, laten die van de kinderen – alle 1653 gesigneerd en gedateerd – een meer geoefende hand zien en een optimaal gebruik van het materiaal.
Omstreeks 1658 verbleef Wallerant Vaillant enige tijd in het buitenland en in die tijd maakte hij een imposante reeks portrettekeningen van toenmalige groten der aarde. Hoewel Vaillants portretten goed lijken aan te sluiten bij Nederlandse traditie – men denke bijvoorbeeld aan de getekende portretten van Cornelis Visscher (1612-1662) – is er vermoedelijk een hechter verband met Frankrijk, waar de ingekleurde portrettekening sedert Francois Clouet (1522-1573) en de Dumoustiers een stevig verankerde kunstvorm was.
De in pastel vervaardigde portretten van Bernard Vaillant (1632-1698), de jongere broer van Wallerant Vaillant, die vooral in de jaren 1680 veel succes had, maar van wie al in 1668 portretten in deze techniek kunnen worden gesignaleerd, laten zien dat het pastelportret in Holland al tot volle wasdom was gekomen, nog vóór Rosalba Carriera (1675-1757) met dat genre Europese faam zou weten te verwerven. ( Jeroen Jurjens)