Dicht met zeilschepen bezet water, waarvan de lage horizon nauwelijks zichtbaar is. Links valt één schip¨op door zijn geweldig en donker zeil, afstekend tegen dichte kruitdanmpen. Rechts schepen tot op de zandbank op de voorgrond, waarvan het voorste vlot getrokken wordt. Wolken en kruitdampen vermengen zich. Fijn afgestemde grijzen en bruinen. Bij her plaatsing van de stukken in het kader van de restauratie van het Burgerweeshuis zijn de buitenste panelen verwisseld.
Herkomst
Bruikleen Spirit, 1962; schoorsteenstuk Regentenkamer Burgerweeshuis, thans onderdeel van het AHM
Het schilderij is op een zeer prominente plaats: als schoorsteenstuk, opgenomen in de betimmering in de Regentenkamer van het voormalige Burgerweeshuis. Obreen bracht het in verband met de volgende post in de "Rapiamus van Uytgeeft" van het Burgerweeshuis: 22 april 1634, "Aen Mr. Verwer voor schilderen van de slach op Slaeck .. f 250, " (Obreen). Het is dus stellig bij Verwer besteld om op zijn huidige plaats te worden aangebracht. Waarom men daarvoor dit onderwerp koos, blijft vooralsnog onduidelijk.
De slag op het Slaak speelde zich af in 1631. De 80 jarige oorlog was toen in een stadium, waarin het nog geheel onzeker was hoe het verloop zou worden van de grens tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden (thans Nederland en België). De slag was het gevolg van een plan van de capucijner monnik en diplo maat "père Philippe" (= Jan Baptiste Sterq 1584 1637). Hij zag kans vanuit Antwerpen met een grote vloot de Westerschelde te bereiken, hoewel de Hollanders de toegangsweg met forten hadden afgesloten. Hiertoe gebruikte hij ponten, plat boomschuiten, roeischepen en andere ondiep stekende vaartuigen die, varend door de smalle geulen in Zeeuws Vlaanderen (toen goeddeels verdronken land) deze forten konden vermijden. De vloot telde ca. 80 schepen, 1250 matrozen en 4300 soldaten onder bevel van de in 1613 katholiek geworden Jan van Nassau. Merkwaardig waren de zeer lichte kanonnen aan boord ("papenstukken"), die toen net waren uitgevonden (en enige jaren later weer in onbruik raakten). Het oogmerk van de Spaanse onderneming bleef de bevelhebbers van Frederik Hendriks vloot, voorzover die toen in Zeeland verbleef, onduidelijk. Over de slikken en bij eb droogvallende gronden, waarlangs een achtervolging moeilijk was, koerste de Spaanse vloot steeds noordelijker, tussen Tholen en Duiveland door, om pas op het Slaak slaags te raken met de Hollandse vloot ander Hollaer. Inmiddels had Frederik Hendrik ook uit Bergen op Zoom versterkingen gezonden.
De gevechten speelden zich af in de maannacht van 12 op 13 September. "Ende is de vyandt tot een goet stuck in den nacht soo wel beschoten ende bevochten geweest, dat hy endtelick door Gods genade in confusie gebracht ende met den dagheraat van eenen mist overvallen synde, alle syne Ponten en Chaloupen heeft verlaten ende sich soo in 't water als te lande soecken te salveeren", rapporteerde Frederik Hendrik naderhand. Deze ook elders vermelde massale scheepsverlating is rechts op het schilderij afgebeeld. Aldus mislukte de Spaanse opzet om met deze vloot Ooltgensplaat op Overflakkee te bereiken en daar een vesting te bouwen. Van hieruit zouden Holland en Zeeland gesplitst kunnen worden en het vasteland van Noord Brabant bestookt. Een leger, dat door Noord Brabant met de vloot mee naar het Noorden oprukte om, als het "bruggehoofd" eenmaal geslagen zou zijn, de verbinding met Antwerpen over land vrij te houden, trok zich terug toen de Spaanse vloot verslagen was (een en ander naar: M.G. de Boer, De slag op het Sleek, in: Tijdschrift voor Geschiedenis, Land en Volkenkunde 26, 1911, blz. 161 184).
De slag is ook afgebeeld door Simon de Vlieger (gem. en 1633 gedat. schilderij in het Rijksmuseum, cat. 1934, nr. 2560). Zie voor andere afbeeldingen van en voorwerpen die betrekking hebben op de slag: catalogus tentoonstelling Het Nederlandsche Zeewezen, Den Haag 1900, nrs. 249 256. Bol ziet in Verwers vroegere zeeslagen "lebendige Farbigkeit", die op ons stuk plaats maakt voor "der graue Porcellis ton". ( Albert Blankert)
Amsterdam Museum, bruikleen van Stichting Het Burgerweeshuis - Rooms Catholiek Jongens Weeshuis