Ten voeten uit, aanzienlijke figuur half naar rechts, zijn linkerhand aan het gevest van zijn zwaard, in zijn rechterhand een veldheerstaf. Over het rijkbewerkte borstkuras, waarboven een geplooide kanten kraag uitkomt, draagt hij de keten van het gulden vlies. Tegen donkere achtergrond.
Herkomst
Legaat mevrouw S.L.G. Willet-Holthuysen, Amsterdam, 1895; bruikleen aan Rijksmuseum; bruikleen aan de Dienst voor ‘s Rijks Verspreide Kunstvoorwerpen, Den Haag, inv.nr. B 329.
Eén der exemplaren van een compositie waarvan het origineel soms aan Alonso Sanchez Coello (1531-1590), vaker aan diens leermeester Antonio Moro wordt toegeschreven. Friedländer en Marlier nemen aan dat het exemplaar in het Escorial, Madrid het origineel van Moro is (G. Marlier, Anthonis Mor van Dashorst, Brussel 1934, p. 97, nr. 14; M.J. Friedländer, Die Altniederländische Malerei XIII, Leiden 1936, p. 172, nr. 356). Zij achten dat stuk in 1557 geschilderd, volgens Marlier na de in dat jaar geleverde slag bij Saint Quentin: vandaar de commando-staf in Philips´ rechter hand.
Om zijn hals draagt de vorst het teken van de orde van het Gulden Vlies. Op zijn borst, op het harnas, is een madonna in een stralenkrans afgebeeld.
Andere goede exemplaren bevinden zich te: 1. Cambridge, Fitzwilliam Museum, cat. 1960, nr. M 64, met afb.; 2. Berlijn, Kaiser Friedrich Museum, cat. 1909, nr. 406 B, met afb., als door Coello; 3. Leuven, stadhuis (vermeld door Marlier). Replieken werden reeds vermeld in de vroege 17de eeuw (cat. Cambridge, met verwijzing naar: V. von Loya, in: Jahrbuch der Kunsthistorischen Sammlungen des allerhöchtsten Kaiserhauses 27, 1907, p. 116).
Volgens Van Mander zou tijdens Moro´s verblijf aan het hof te Madrid de omgang tussen schilder en koning Philips II uiterst familiair zijn geweest. Aan de waarheid van de anekdotes die hij hieromtrent vertelt, is echter getwijfeld (C. van Mander, het Schilder-Boeck .., Haarlem 1604, fol. 231; Friedländer, op.cit., p. 123). ( Albert Blankert)
Tentoonstellingstekst
Philips II (1527-1598) volgde zijn vader Karel V op als koning van Spanje en heer der Nederlanden; hij was een streng en gelovig vorst. In 1581 zegden de Nederlandse gewesten, die tegen zijn bewind in opstand waren gekomen, hun trouw aan Philips op. Als rechtvaardiging droegen ze aan dat een vorst die tiranniek regeert en geen rekening houdt met de eeuwenoude rechten van zijn onderdanen, afgezet mag worden.
Als teken van zijn gelovigheid liet Philips voorop zijn harnas een madonna in een stralenkrans afbeelden. In zijn rechterhand houdt hij een commandostaf; de strikken om zijn armen waren onderscheidingstekenen die alleen de allerhoogste militairen droegen. Anthonie Mor was een Nederlander die veel leden van het Spaans Habsburgse hof heeft geportretteerd.
