ENNY VREDE
Actrice
Utrecht, 3 november 1883 – 18 april 1919
“Na een voorstelling in vroegeren tijd, door de Haghespelers, van Romeo en Julia, wilde ik
duidelijk maken wat ik ondervonden had toen Julia, Enny Vrede, op het balcon was verschenen,
de roode bloemen om het hoofd gewonden, en te spreken begon. En in mijn stukje over de voor-
stelling herinnerde ik aan buiten, aan een bosch, dat stil is en voornaam; de wandelaar komt
onder den indruk van een groote rust die hem ontvankelijk maakt voor een fijn en innig genieten
van wat mooi en beminnelijk is. Maar als nu opeens de zon doorbreekt, dan gaat het heele bosch
tegelijkertijd leven. Alles is lichter en blijer geworden, de galnzende zonneplekken zijn ver-
schenen, en meeten ontwaakt in de kruinen alles tot één groot, zoemend en glanzend feest. Het
was alsof de zon doorbrak als Enny Vrede op het tooneel verscheen. Het was alsof de zon doorbrak
als men haar ontmoette in het gewone leven.”
(Frans Mijnssen)
Enny Vrede’s werkelijke naam was Maria Magdalena Müller. Verkade ontdekte haar in 1908 bij
een studentenvoorstelling en stuurde haar naar Duitsland om lessen bij Max Reinhardt te volgen.
In datzelfde jaar trad zij toe tot Verkade’s toneelgroep Die Haghespelers. Verkade introduceerde
destijds een nieuwe toneelstijl in Nederland, het society-toneel, waarvan de oorsprong in Engeland
lag bij schrijvers als Wilde, Shaw en Maughan. Het was alsof deze stukken voor Enny Vrede ge-
maakt waren, zo goed paste zij in het afgeschermde wereldje dat hierin verborgen lag. De scène’s
spelen zich af in het salonvertrek, waar mooie en intelligente dames en heren elkaars ‘spleen’delen
en zich met gepaste nonchalance voortbewegen onder het genot van een sigaret en luxueuze
drankjes. Hun omgeving is mondain, hun toiletten onberispelijk. De onderkoelde manier van ac-
teren die bij deze wereld past was nieuw voor Nederland: “Men leed niet meer op toneel, men
stond erboven, men cultiveerde het verdriet door wat cynische negatie, vergezeld van een cocktail.”
Heel welgesteld en intellectueel Nederland ging naar het zaaltje waar Die Haghespelers hun voor-
stellingen gaven. En Enny Vrede werd het symbool van deze ‘society’en haar toneelkunst. Haar
grote charme en natuurlijke elegance betoverden het publiek. Met haar toenmalige echtgenoot
Verkade gaf zij tot 1917 leiding aan het gezelschap, toen zij zich onverwacht van Verkade liet
scheiden en de toneelwereld verliet. In 1919 hertrouwde zij met de advocaat Vlielander-Hein.
Tijdens de huwelijksreis aan boord van S.S. De Amstel liep het schip op een mijn. Enny Vrede
behoorde niet tot de overlevenden. ( Liesbeth van Stekelenburg)