Toen tussen 1623 en 1633 de Voetboogdoelen aan het Singel werden gerenoveerd en uitgebreid, schiep dat ruimte voor nieuwe schuttersstukken. Voor 1630 waren er al drie groepsportretten geschilderd. Hierna zouden nog vier opdrachten volgen, waaronder twee voor Pickenoy.
Nicolaes Pickenoy waagde zich voor zijn opdracht aan het motief van de schuttersmaaltijd. Voor dit stuk was dat voor het laatst in 1613 gebeurd. Waarschijnlijk werd deze beslissing mede geïnspireerd door de activiteiten van Frans Hals in Haarlem. Hals had daar zeer overtuigende groepsportretten van schutters aan de dis geschilderd. De invloed van Hals is eveneens goed voelbaar in de manier waarop Pickenoy het stuk heeft verlevendigd door te variëren met de blikrichtingen van de schutters. Afgebeeld zijn de schutters van wijk IX, de wijk ten noorden van de Nieuwmarkt. Links aan het hoofd van de tafel zit kapitein Jacob Backer (1572-1643), die in 1632 afzwaaide om burgemeester te worden, wellicht de aanleiding tot het portret. Voor de beschouwer rechts van Backer zit Jacob Rogh (1586-1670), de luitenant van het vendel. De vaandrig, die prominent voor de tafel staat, is Roelof Bicker (1611-1656). ( Tom van der Molen)

Lange tijd heeft men zich afgevraagd welke groep schutters hier was afgebeeld. Na de verhuizing van schuttersstukken van de doelens naar het stadhuis was in veel gevallen de identificatie onmogelijk geworden, doordat concrete aanwijzingen ontbraken. Ook de toeschrijving vormde een probleem. Lange tijd stond dit doek op naam van de Utrechtse meester Paulus Moreelse. Pas toen op de Historische Tentoonstelling van 1876 een portret van Mr. Jacob Backer (1572-1643) werd getoond, dat een deelkopie uit het schilderij bleek te zijn [SB 2534], kon men tenminste de man links aan het hoofd van de tafel thuisbrengen als kapitein van de compagnie. Vier jaar later dook het manuscript op van Gerrit Schaep uit 1653, waarin de schilderijen op de drie doelens staan beschreven. Op de Voetboogdoelen beschrijft Schaep dit schilderij als volgt: ‘naast de schoorsteen Capn Jacob Backer ende Jacob Rogh lut., geschildert bij Claes Elias a° 16..’. Dankzij Schaeps handschrift was nu ook de maker van het portret bekend: de tot dan toe vrijwel onbekende Nicolaes Eliasz Pickenoy, aan wie successievelijk een indrukwekkend aantal groepsportretten kon worden toegeschreven.
De schuttersmaaltijd als onderwerp van het groepsportret beleefde in Amsterdam aan het begin van de 17de eeuw een bescheiden bloeiperiode. Sinds Jan Tengnagel in 1613 had evenwel geen schilder zich meer gewaagd aan de opgave de manschappen aan de dis te portretteren. Eenmaal werd gekozen voor de vergadertafel. Dat Pickenoy en zijn opdrachtgevers toch de voorkeur gaven aan de maaltijd als kapstok voor het portret, had hoogstwaarschijnlijk te maken met de ontwikkelingen op gebied van het genre in de buurstad Haarlem. Frans Hals had daar tot driemaal toe groepen schutters uiterst overtuigend aan tafel weergegeven. Daarbij kwam dat Pickenoy zich inmiddels ruimschoots had bewezen als portrettist van groepen rond een tafel [SA 2048 en SA 7310]. De opdracht volgde op een renovatie van de Voetboogdoelen, waarbij ruimte ontstond voor nieuwe schuttersstukken. Al vóór 1630 had dit geresulteerd in de portretten van een gelegenheidsvendel en twee compagnieën, gemaakt door resp. Lastman en Van Nieulandt [SA 7361], Van den Valckert en Lyon [SA 998]. Hierna volgden nog vier schilderijen van Voetboogschutters, waarvan Pickenoy er maar liefst twee werden opgedragen. Beide werken worden door Schaep in 1653 genoemd in een kamer op de bovenverdieping, samen met de Lyon. De andere twee zijn van Thomas de Keyser en Frans Hals [SA 7321]. Deze werken, het laatste in 1637 voltooid door Pieter Codde, bevonden zich in 1653 in de Nieuwe Zaal op de begane grond. Terwijl Hals en De Keyser de Amsterdamse gewoonte volgden om de manschappen voornamelijk staand uit te beelden, zocht Pickenoy juist aansluiting bij de Haarlemse voorbeelden, misschien ook omdat hij in zijn andere, iets vroeger te dateren schuttersstuk, de Amsterdamse traditie was trouw gebleven [SA 7312].
Een specifieke aanleiding voor het thema van het schuttersmaal kan het vertrek van Jacob Backer als kapitein der schutterij zijn geweest, vanwege zijn verkiezing tot burgemeester in 1632. Aan Backers linkerzijde zit Jacob Rogh (1586-1670), zijn luitenant in Wijk IX, het gebied ten noorden van de Nieuwmarkt. Later zou Rogh, die Backer als kapitein opvolgde, nogmaals door Pickenoy worden geportretteerd temidden van zijn manschappen [SA 7315]. De schilder heeft de compositie naar Haarlems voorbeeld verlevendigd door een grote variëteit van blikrichtingen. Voor zover de heren de aanwezigheid van de toeschouwer nog niet hebben opgemerkt zijn ze verwikkeld in onderlinge gesprekken of kleine handelingen. Prominent is de binnenkomst van Roelof Bicker (1611-1656), vaandrig van de compagnie. Te oordelen naar de positie van zijn benen is hij voor de tafel langsgelopen en heeft zijn hoed afgenomen. De lege stoel is wellicht voor hem bestemd. Uiterst links kijkt de goedgemutste kastelein ons aan terwijl hij een glas vult met bier. Achter hem licht iemand het gordijn op, misschien om zich bij de groep te voegen. Aangezien het gezicht van deze figuur wel erg bruusk is doorsneden door de beeldrand, zal het doek oorspronkelijk nog iets breder zijn geweest. ( Norbert Middelkoop)

In de jaren 1623-’33 werden de Voetboogdoelen aan het Singel vernieuwd en uitgebreid. Hierdoor ontstond de mogelijkheid om nieuwe opdrachten voor schuttersstukken te geven. Binnen tien jaar tijd werden er door de compagnieën van de verschillende wijken maar liefst zes schilderijen besteld bij diverse kunstenaars, waaronder Nicolaes Eliasz Pickenoy. Deze kreeg de opdracht voor het onderhavige schuttersstuk mogelijk naar aanleiding van het afscheid van Jacob Backer in 1632 als kapitein van wijk IX, het gebied ten noorden van de Nieuwmarkt. In 1630 had Pickenoy reeds een schuttersstuk voor de Voetboogdoelen geschilderd.
Een grote groep schutters is tot kniehoogte uitgebeeld, waarbij de hoofdpersonen om een gedekte tafel zitten. De vaandrig staat prominent in het midden, dicht bij de kapitein en de luitenant. De lege stoel links van hem lijkt voor hem bedoeld; hij heeft zijn hoed afgenomen. Door de schutters tijdens de maaltijd weer te geven, heeft Pickenoy zijn voorstelling naar Amsterdamse normen aanmerkelijk verlevendigd. Wellicht is hier sprake van de invloed van Haarlemse schuttersstukken, met name die van Frans Hals.
Jacob Backer, hier geportretteerd zittend links aan tafel, trad af als kapitein in 1632, het jaar waarin hij burgermeester werd. De functie van kapitein was in Amsterdam een belangrijk opstapje naar het burgemeesters-ambt. Backer werd in zijn functie als kapitein opgevolgd door Jacob Jacobsz Rogh, die hier nog als luitenant naast hem aan tafel zit. In 1645 portretteerde Pickenoy Rogh opnieuw op een schuttersstuk voor de Voetboogdoelen, nu als kapitein. De jonge vaandrig, die met zijn lichte gelige kostuum afsteekt tegen de donkergeklede schutters, is Roelof Bicker. In 1637 werd hij luitenant naast kapitein Rogh in wijk IX en in 1652 werd hij overman van de Kloveniersdoelen. In die laatste functie is hij door Bartolomeus van der Helst in 1655 geportretteerd. Van de meeste schuttersstukken is alleen bekend wie de kapitein, de luitenant en de vaandrig zijn. Op dit schilderij is echter ook de man rechts voor de deur geïdentificeerd, namelijk als Willem Backer ( Andrea Müller-Schirmer)

De schutters zijn vereeuwigd aan een feestelijk gedekte tafel, wellicht naar aanleiding van het afscheid van de schutterij van kapitein Jacob Backer in 1632. Samen met luitenant Jacob Rogh bevindt hij zich links aan tafel. Vaandrig Roelof Bicker, prominent op de voorgrond, is zojuist binnengekomen. De lege stoel lijkt voor hem bedoeld.
Jacob Backer (1572 - 1643) en Jacob Jacobszn Rogh (1586 - 1670) dienden gezamenlijk als officieren van de compagnie van Wijk IX, totdat Backer in 1632 tot burgemeester werd gekozen. Hij werd door Rogh opgevolgd. De jonge Roelof Bicker (1611 - 1656), hier nog als vaandrig, zou in 1637 luitenant naast Rogh worden. Hem zien we terug als overman van de Kloveniersdoelen op het schilderij van Van der Helst uit 1655 in deze galerij*. Het feestmaal als uitgangspunt voor schuttersstukken was door Amsterdamse schilders geïntroduceerd en in Haarlem door Frans Hals tot grote bloei gebracht. Het is denkbaar dat Pickenoy de schuttersmaaltijden van zijn Haarlemse collega tot voorbeeld heeft genomen. Ook Hals zou voor de Voetboogdoelen een schuttersstuk vervaardigen, bestemd voor dezelfde zaal. ( Norbert Middelkoop)

Door Van Dyk en Scheltema toegeschreven aan Paulus Moreelse, door Wagenaar vermeld als werk van een anonymus. In de "Kunstkronijk" van 1845 schreef men het stuk op stilistische gronden (voor zover ik weet toen een novum in Nederland) aan Jacob Backer toe. Op de tentoonstelling van 1876 werd de kopie naar de meest prominente figuur - links aan tafel met een servet in de hand - (ons. cat.nr. 146) geëxposeerd. Deze kopie was toen in bezit van Jhr. Mr. C.H. Backer en is volgens familietraditie en opschrift op achterzijde het portret van diens voorvader burgemeester Jacob Backer. Dat leidde destijds tot de conclusie dat ons schilderij het schutterstuk is dat Schaep in 1653 als volgt vermeldde: "Ao. 16.. naast de schoorsteen Capn Jacob Backer ende Jacob Rogh Lut., geschildert bij Claes Elias ao 16.." (Meyer; vgl. SCHELTEMA VII, blz. 133, nr. 13).
Rogh was Backers luitenant in wijk 9 van 1627 tot, naar alle waarschijnlijkheid 1632. In dat laatste jaar moest Backer aftreden als kapitein, omdat hij toen burgemeester werd en het niet geoorloofd was beide functies te combineren (Meyer). Meyer veronderstelde dat Backers afscheidsmaaltijd in 1632 is weergegeven. Six achtte het op stilistische gronden waarschijnlijk dat het schilderij inderdaad in dat jaar is ontstaan (Six 1886). De vaandrig is Roelof Bicker; de man die rechts voor de deur staat Willem Backer (1595-1652) (cat. Rijksmuseum).
Bredius, Riegl en Martin zien in de compositie een zeer vroeg voorbeeld van invloed te Amsterdam van de schutterstukken van Frans Hals. Ook ziet Riegl Eliasz in dit stuk, als vooruitlopend, in opzet en type, op Van der Helsts 'Schuttersmaaltijd' van 1648 (Rijksmuseum, cat. 1934, nr. 1135).
Van de Waal kritiseert de wijze waarop Six in 1886 de figuren besprak. De laatste auteur had het bijv. over ''de vaandrig (die) reeds opgestaan is" en over "de capitein op het punt .. op te rijzen". Van de Waal stelt dat van een schilderij bezwaarlijk valt af te lezen wat iemand gedaan heeft of zal doen.
Dr. Chr. Tümpel deelt mee (mondeling) dat de lege stoel de plaats aanduidt van een schutter die tijdens het maken van het schilderij gestorven of vertrokken is. ( Albert Blankert)

Nicolaes Pickenoy schilderde tussen 1630 en 1645 maar liefst vijf groepsportretten van schutters. Het feestmaal als onderwerp voor een schutterstuk was door Amsterdamse schilders geïntroduceerd en in Haarlem door Frans Hals tot grote bloei gebracht.
De schutters zijn vereeuwigd aan een feestelijk gedekte tafel, wellicht naar aanleiding van het afscheid van kapitein Jacob Backer (1572-1643). Samen met luitenant Jacob Rogh (1586-1670) bevindt hij zich links aan tafel.
Vaandrig Roelof Bicker (1611-1656), prominent op de voorgrond, is zojuist binnengekomen. De lege stoel lijkt voor hem bedoeld.
Backer en Rogh dienden gezamenlijk als officieren van de compagnie van Wijk IX, het gebied ten noorden van de Nieuwmarkt. Toen backer in 1632 tot burgemeester werd gekozen, werd hij door Rogh opgevolgd. Bicker zou in 1637 luitenant naast Rogh worden.

In Haarlem schildert Frans Hals zwierige schuttersmaaltijden. Geïnspireerd door hem beeldt Nicolaes Pickenoy deze compagnie af aan een feestelijk gedekte tafel. De aanleiding is het afscheid van kapitein Jacob Backer, links gezeten, die tot burgemeester is gekozen en de schutterij moet verlaten. De vaandrig, de jonge officier met de vlag, komt hem begroeten. Hij zal het ongetwijfeld nog ver schoppen.