Govert Flinck was in de jaren veertig van de zeventiende eeuw een van de belangrijkste portretschilders van Amsterdam. In 1648 kreeg hij de opdracht voor dit schuttersportret. Op het papiertje, dat Govert Flinck midden onder op het doek schilderde en waarop nu niets meer te lezen is, stond vroeger een gedicht van Jacob Vos:
‘hier trekt van Maarsseveen
de eerst’ in d’eeuwge vreede
Zo trok zyn vaader d’eerst’
in ’t oorlog voor de Staat
Vernuft en Dapperheidt,
de kracht der vrije stede’,
Verwerpen d’oude wrok,
in plaats van ’t krijgsgewaadt.
Zoo waakt men aan het Y
na moorden en verwoesten.
De wijzen laaten ’t zwaardt
wel rusten, maar niet roesten.’
De dikke man linksvoor in het zwart is kapitein Joan Huydecoper van Maarsseveen (1599-1661), een zeer welgestelde Amsterdammer van de regentenklasse, die zesmaal burgemeester is geweest. Jan Vos refereert in het gedicht aan Huydecopers vader, Jan Bal, die tijdens de opstand in ballingschap had geleefd, als aanvoerder in de oorlog. Huydecoper zelf gaat nu, na de Vrede van Munster, voorop in de vrede. Het gedicht legt veel nadruk op de kapitein van dit schuttersvendel, reden waarom hij de initiator achter het groepsportret zal zijn geweest. Dat vermoeden wordt
bevestigd door het huis in de achtergrond van het schilderij; dit is het door Philips Vingboons omstreeks 1640 gebouwde huis van Huydecoper aan het Singel. Het werd in 1943 verwoest door een neerstortend Engels vliegtuig. Andere mannen op het schilderij zijn luitenant Frans Oetgens van
Waveren (1619-1659), die zijn hoed voor Huydecoper afneemt en zijn manschappen presenteert. Nicolaes Oetgens van Waveren, de broer van
Frans, is de vaandrig. Bij dit schilderij bestaat de enige geschilderde voorstudie van een schuttersstuk. Het geeft een unieke blik op de ontstaansgeschiedenis van het doek. Flinck wijzigde voor het eindresultaat heel wat aan de compositie. Zo haalde hij de beide groepen schutters verder uit elkaar, wellicht om ruimte te bieden voor het huis van Huydecoper. Ook voegde Flinck zijn eigen portret toe, te zien rechtsboven het
hoofd van de kapitein.

De vlotte olieverfschets, de enig bekende geschilderde voorstudie voor een schuttersstuk, is zonder twijfel door Flinck vervaardigd om de compositie van het bij hem bestelde schuttersstuk ter goedkeuring voor te leggen aan zijn opdrachtgevers. Vergelijking met het eindresultaat laat zien dat de schilder een aantal wijzigingen in de voorstelling aangebracht. Interessant is vooral dat bij het kleine doek de persoonlijke trekken van de schutters nog ontbreken, wat eveneens geldt voor een aantal getekende voorstudies van individuele schutters. Ook brengt de schets nadrukkelijk de vreugdevuren in beeld brengt, terwijl in het schuttersstuk de nadruk veel meer ligt op Huydecoper zelf en op zijn huis aan het Singel. Het motief van de ontmoeting van kapitein en luitenant is in de ontwerpschets weliswaar al geïntroduceerd maar op het grote schuttersstuk zijn het linker- en rechter gedeelte van de compositie uit elkaar geschoven, waardoor er plaats is ontstaan voor het huis. Ook was het Flinck toegestaan om zijn eigen portret toe te voegen, rechts boven Huydecoper.

Deze twee verwante doeken van Govert Flinck - een kleine schets en een enorm groepsportret - verschaffen ons enig inzicht in het ontstaansproces van een schuttersstuk. Op het grote doek is te zien hoe de corpulente kapitein Joan Huydecoper van Maarseveen (1599-1661) juist met enkele schutters vanuit het doelengebouw naar buiten is gekomen. Hij treft daar luitenant Frans Oetgens van Waveren (1619-1659), die zijn hoed heeft afgenomen en zijn manschappen presenteert. Tussen hen in staan Pieter Meffert, die zijn kous optrekt, en de vaandrig Nicolaes Oetgens van Waveren. De geportretteerde schutters waren woonachtig in Wijk I, het gebied dat zich gedeeltelijk bevond tegenover de Voetboogdoelen, het gebouw waaraan door Flinck in het schilderij is gerefereerd. De dynamische compositie herinnert aan Rembrandts zes jaar oudere Nachtwacht, waarop de kapitein en de luitenant elkaar eveneens onmoeten op het voorplan.
Waarschijnlijk is dit schuttersstuk gemaakt op initiatief van de invloedrijke Huydecoper, aangezien zijn huis aan het Singel, dat daar tussen 1638 en 1642 was gebouwd door Philips Vingboons (1607-1678), op de achtergrond is afgebeeld. Een andere aanwijzing hiervoor is een lofdicht van Jan Vos op Huydecoper, dat aanvankelijk was te lezen op het geschilderde papier middenonder, en waarin hij en zijn vader in verband worden gebracht met de strijd voor ‘d’eeuwge vreede’. Kennelijk vormde de in 1648 gesloten Vrede van Munster voor Huydecoper de aanleiding om zich samen met zijn manschappen te laten portretteren. Ook de saluutschoten en de vreugdevuren op de achtergrond kunnen in dat licht worden bezien.
De vlotte olieverfschets, de enig bekende geschilderde voorstudie voor een schuttersstuk, is zonder twijfel door Flinck vervaardigd om de compositie van het bij hem bestelde schuttersstuk ter goedkeuring voor te leggen aan zijn opdrachtgevers. Vergelijking met het eindresultaat laat zien dat de schilder een aantal wijzigingen in de voorstelling aangebracht. Interessant is vooral dat bij het kleine doek de persoonlijke trekken van de schutters nog ontbreken, wat eveneens geldt voor een aantal getekende voorstudies van individuele schutters. Ook brengt de schets nadrukkelijk de vreugdevuren in beeld brengt, terwijl in het schuttersstuk de nadruk veel meer ligt op Huydecoper zelf en op zijn huis aan het Singel. Het motief van de ontmoeting van kapitein en luitenant is in de ontwerpschets weliswaar al geïntroduceerd maar op het grote schuttersstuk zijn het linker- en rechter gedeelte van de compositie uit elkaar geschoven, waardoor er plaats is ontstaan voor het huis. Ook was het Flinck toegestaan om zijn eigen portret toe te voegen, rechts boven Huydecoper.

Deze olieverfschets is de enig bekende geschilderde voorstudie voor een schuttersstuk. Hij is door Govert Flinck vervaardigd om de compositie van het bij hem bestelde schuttersstuk voor te leggen aan zijn opdrachtgevers.
Op de voorstudie ontbreken de persoonlijke trekken van de schutters. Op het grote schuttersstuk - te zien in de Schuttersgalerij - zijn het linker- en rechter gedeelte van de compositie uit elkaar geschoven. Ook zijn uiteindelijk meer manschappen geportretteerd.

Deze schets is de enige bekende voorstudie in olieverf voor een schutterstuk. Deze vlotte olieverfschets van Govert Flinck is waarschijnlijk gemaakt om de compositie van het bij hem bestelde schutterstuk ter goedkeuring voor te leggen aan zijn opdrachtgevers. Vergelijking met het eindresultaat laat zien dat persoonlijke trekken van de schutters nog ontbreken. Het uiteindelijke werkstuk hangt in de Schuttersgalerij en is te zien vanaf de plaats waar u deze schets bekijkt.