Een felverlichte biljarttafel steekt af tegen een in donkerbruine tinten gehouden menigte. Wat de heren rond het biljart met elkaar bespreken is niet direct duidelijk. De locatie is gebouw ‘De Vereeniging’ aan de Warmoesstraat. Onder het mom van een ‘Académie de Billard’ werden hier in 1906/'07 biljartwedstrijden gehouden tussen zogenaamde ‘professeurs’. Op deze wedstrijden kon door het publiek worden gegokt. Mogelijk zijn we hier getuige van de uitbetaling aan de winnende gokkers na afloop van een van deze biljartpartijen.
De sterke contrasten en de pasteuze penseeltoetsen zijn kenmerkend voor het werk van Monnickendam. De felle lichtbronnen, de rokerig weergegeven ruimte het diepe rood van de gordijnen en de vloer maken het avondlijke tafereel zeer invoelbaar voor de toeschouwer. ( Maarten Jansen)

Académie de Billard
Schilderij geeft geschiedenis prijs

Tot op heden bleven de handelingen die we zien op het in 1907 door Martin Monnickendam geschilderde schilderij van onduidelijke aard. In 2009 werd het onder de titel De Biljartwedstrijd, door de Stichting Vrienden van de Schilder Martin Monnickendam aan het Amsterdam Museum geschonken. Toen het sfeervolle schilderij dit jaar weer bij ons op zaal kwam, rees opnieuw de vraag wat de heren precies uitvoerden rond die felbelichte biljarttafel. De Franstalige titel Académie de Billard die de schilder oorspronkelijk aan het schilderij had gegeven deed al vermoeden dat er meer over te achterhalen zou moeten zijn.

Al snel bleek dit vermoeden te kloppen, tijdens het raadplegen van de kranten [link: http://kranten.kb.nl/] uit 1907, het vervaardigingsjaar van het schilderij. Verschillende artikelen wezen in de richting van gebouw ‘de Vereeniging’ aan de Warmoesstraat 139-145 en de ‘Académie de Billard’ die aldaar in de periode 1906-1908 werd georganiseerd. Uit deze artikelen konden we opmaken dat er waarschijnlijk – onder het mom van biljartdemonstraties die gegeven werden door zogenaamde ‘professeurs’ – wedstrijden werden gehouden waarop de toeschouwers weddenschappen konden afsluiten.

Bij het aanschouwen van de bouwtekeningen van gebouw ‘de Vereeniging’ [link: http://beeldbank.amsterdam.nl/afbeelding/5221BT900415], waarop duidelijk een tribune is aangegeven vergelijkbaar met die op het schilderij, werden we nog zekerder van dat spoor. De bepaling van deze locatie is nieuw, want in alle publicaties werd tot nog toe altijd de biljartzaal van Hotel Krasnapolsky of van De Ysbreker aan de Weesperzijde aangewezen als mogelijke locaties voor hier de afgebeelde scène. Bovendien vonden we in het Spaarnestad archief nog veelzeggende foto’s [link: http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/SFA03:SFA022000994] van een overeenkomstige setting uit 1940.

We denken dus nu te zien dat de heren op het schilderij aan het wedden zijn geweest om de uitslagen van biljartwedstrijden in gebouw ‘De Vereeniging’ en dat we hier de uitbetaling aan de winnaars zien na afloop van zo’n wedstrijd. ( Maarten Jansen)

In de biljartzaal van Hotel Krasnapolsky aan de Dam zijn toeschouwers getuige van een gesprek tussen twee heren boven het biljart. Wat zij precies aan het doen zijn, is niet geheel duidelijk. Voor een echte ‘Académie de Billard’, zoals de officiële titel van het schilderij luidt, ontbreken queues en ballen.
Met pasteuze toetsen van het penseel liet Monnickendam de felverlichte biljarttafel en andere lichtbronnen afsteken tegen de in donkerbruine tinten gehouden menigte. Het diepe rood van de gordijnen en de vloer, zo kenmerkend voor het werk van de schilder, en de rokerig weergegeven ruimte maken het avondtafereel zeer invoelbaar voor de toeschouwer. ( Norbert Middelkoop)