Merklap van Susanna Rondeau, 1833 - 1835
Susanna Rondeau (1823-04-19 - 1840-02-01) (borduurster)
Amsterdam
zijde, linnen
hoogte: 35.5 cm; breedte: 28.5 cm;
opschrift regel 1: gotisch alfabet / cijferreeks,/ twee opwaarts gerichte pijlen / twee gotische g's / twee vijfen / ACR / EE: ACR: Anna Catharina Raaphorst, Opper-Linnen-Naaimatres
EE: onbekend
: regel 1 en 2 zijn identiek m.u.v. de initialen
opschrift regel 2: gotisch alfabet / cijferreeks,/ twee opwaarts gerichte pijlen / twee gotische g's / twee vijfen / LSM / EB: LSM: Magdalena/Helena/Lena Staverman, weeskind
EB: Elisabeth Bruine/Bruinen/Bruijning, kamermoeder
: regel 1 en 2 zijn identiek m.u.v. de initialen
opschrift regel 3: alfabet, Romeinse kapitalen, initialen: NPGRSMBARILL: NP: Petronella Wilhelmina Plas (Neeltje) groothuismoeder
GRS: Geertrui Rosin, ziekenmoeder voor de meisjes
MB: Maria Brok, kindermoeder
AR: Johanna Cornelia Rijnders, Wollen-Matres
ILL: onbekend
: regel 3 t/m 7 zijn identiek m.u.v. de initialen
opschrift regel 4: alfabet, Romeinse kapitalen, initialen: WFIVIBICPSKVV: onbekend
: regel 3 t/m 7 zijn identiek m.u.v. de initialen
opschrift regel 5: alfabet, Romeinse kapitalen, IVDWSRDAMLP: IVDW: Johannes van der Weg, schoolmeester
SRD: Samuel Rondeau, vader van Susanna
AM: Antje Muller, moeder van Susanna
LP: onbekend
: regel 3 t/m 7 zijn identiek m.u.v. de initialen
opschrift regel 6: Alfabet, Romeinse kapitalen, initialen: AMLWIDMIMAI: AMLW: Anna Margaretha Lowijk, oma van Susanna
IDM: Jan David Muller, opa van Susanna
IM: Josua Muller, oom van Susanna
AI: Alberdina Iggens, tante, vrouw van Josua
: regel 3 t/m 7 zijn identiek m.u.v. de initialen
opschrift regel 7: alfabet, Romeinse kapitalen, initialen BMLDGSRDHRD: BM: Barend Muller, oom van borduurster
LDG: Leijsje Duijtgenius, tante van borduurster
SRD: Samuel Rondeau, halfbroer van borduurster
HRD: Helena Rondeau, dochter van Samuel, nicht van borduurster
: regel 3 t/m 7 zijn identiek m.u.v. de initialen
opschrift regel 8: SAMUELRONDEAUANTIEMULLERSRDIRDNRDHRD
: Samuel Rondeau, vader
Antie Muller, moeder
SRD: Samuel Rondeau, halfbroer
IRD: Johanna Rondeau (?) dochter van Samuel Rondeau jr.
NRD: Onbekend
HRD: Henrij of Helena Rondeau, kinderen van Samuel Rondeau jr.
opschrift regel 9: SUSANNARONDAUOUD10IAARANNO1833RDLRDIR: Susanna Rondeau, 10 jaar anno 1833
SRD: Samuel Rondeau, halfbroer
LRD: Leonard Rondeau (?), zoon van Samuel Rondeau jr.
IR(D): Johanna Rondeau (?) dochter van Samuel Rondeau jr.
opschrift regel 10: IPFVDPFEISIHCAADTGCFISSR
: Regenten:
IP: Jan Pennis
FVDP: Frederik van de Poll
FE: Faas Elias
IS: Johannes Stijger
IH: Jacob Hooft
CATD: Cornelis Anne den Tex
GCF: George Clifford
IS: onbekend
en borduurster (?)
SR: Susanna Rondeau
opschrift regel 11: ACRLSMEBBNPGRSARREI
ACR: Anna Carina Raaphorst, Opper-Linnen-Naaimatres
LSM: Lena Staverman
EB: Elisabeth Bruine, kammoedere
MB: Maria Brok, kindermoeder
NP: Neeltje Plas, groothuismoeder
GRS: Geertrui Rosin
AR: Johanna Cornelia Rijkers (Antje?). Wollen-Matres
EEI of EE | I: onbekend
opschrift regel 12: De reeks wordt afgesloten door een rij van vijf kronen, waarvan vier identiek, de kroon in het midden wijkt af. De kronen zijn tussen twee gestileerde hartjes geborduurd, links en rechts. Initialen v.l.n.r.: IB | NP | GRS | ACR | LSM | MB | PSM
IB: onbekend
NP: Neeltje Plas
GRS: Geertrui Rosin
ACR: Anna Catrina Raaphorst
LSM: Lena Staverman
MB: Maria Brok
PSM: onbekend
opschrift onder het naaikussentje: SR: Susanna Rondeau, borduurster
opschrift In de ster: SR / AM: Susanna's overleden ouders
SR: Samuel Rondeau
AM: Antje Muller
opschrift links en rechts onder de ster: HW / METG: onbekend
opschrift links boven, boven en links en rechts onde de druivendragers: IR / NW / IS / CR: IR: mogelijk Susanna's zus Johanna Rondeau
NW: onbekend
IS: onbekend
CR: onbekend
opschrift onder het vogeltje op de tak: IR: Johanna Rondeau
opschrift rechts van de vogel, links van de ster, boven elkaar: DR / SR: onbekend
opschrift onder de achtpuntige ster van Bethlehem: HOB: onbekend
opschrift onder en rechts van de Nederlandse Leeuw: IDM / LW: IDM: Jan David Muller, grootvader van Susanna
LW: onbekend
opschrift onder het vruchtenmandje: GR: onbekend
opschrift onder de wijnpers: AL: Anna Lowijk, grootmoeder van borduurstre
opschrift op de onderregel, onder en rechts van vruchtenmandje: IM / IDL: IM: Jan Muller (?) grootvader van borduurster
IDL: onbekend
opschrift rechts en link van het gestileerde boompje: IB / PSV: onbekend
opschrift onder het orenmandje met vruchten, links, tegen de zoom: ANNO: deel van datering doek
opschrift onder het orenmandje, rechts, tegen de zoom: 1835: deel van datering doek
opschrift rechts van de egelantier: LVS: onbekend
opschrift onder het orenmandje rechts: AE: onbekend
aankoop 2021-09-22
inv.nr. 7126
in depot
Vervaardigd in het Burgerweeshuis, Amsterdam
Trefwoorden
merklap, borduurwerk, druivendragers, anjer, mand met fruit, naaikussen, ster, mand met fruit, mystieke wijnpers, mand met fruit, eikenboom, vogel, achtpuntige ster, Nederlanse Leeuw in Hollandse Tuin, egelantier, vogel, mand met fruit, Amsterdam Burgerweeshuis
textielcollectie
Met veel liefde voor merk- en stoplappen schreef Berthi Smith-Sanders het boek Merk- en stoplappen uit het Burgerweeshuis Amsterdam (2013). Daarin beschrijft ze tien merk- en stoplappen uit één en dezelfde familie, op één doek na, de doek van Susanna Rondeau. De meeste doeken zijn vervaardigd in het Burgerweeshuis in Amsterdam, enkele kwamen tot stand in de huiselijke kring onder moeders vleugels. De doeken zijn, samen met de familieverhalen, generaties lang van moeder op dochter doorgegeven, totdat ze uiteindelijk op 9 november 1996 in een advertentie in Vrij Nederland te koop worden aangeboden. Mevrouw Sanders reageert. Korte tijd later is ze de eigenares. Haar echtgenoot Peter Smith duikt het Stadsarchief in en doet uitvoering onderzoek naar herkomst van de achtergrond van de borduursters. Dit resulteert in een prachtig naslagwerk. De merk- en stoplappen van Johanna Sikking (1784-1857), de dochter van haar zus Elisabeth (1773-183) Gerarda (Kaatje) Eijgensteijn (1822-1904) en Kaatjes kinderen Elisabeth (1860-1951) en Catharina Gerarda Evers (1863-1951) én van Susanna Rondeau komen tot leven. In 2021 doet mevrouw Sanders afstand van de doeken. De merk- en stoplappen gaan over in de collectie van het museum. Ze zijn, de doeken van de zusjes Evers uitgezonderd, weer thuis, op de plek waar ze ooit vervaardigd zijn.
Antje Susanna Rondeau, de borduurster van deze merklap, wordt op 19 april 1923 in Amsterdam geboren. Ze is een dochter van Samuel Rondeau (1759), een “Bode bij ’t Syndicaat”, tevens kleermaker. Samuel trouwt drie keer. Zijn eerste echtgenote is Catharina de Jager of Jeeger, (….) met wie hij in 1786 zoon Samuel krijgt. Zijn tweede huwelijk met Gijsjen Margaretha Esseling (…) blijft kinderloos. Op 22 november 1820, trouwt de inmiddels zestigjarige Samuel met Antje Muller, 22 jaar oud en vijf maanden zwanger. Uit dit huwelijk worden drie meisjes geboren, waarvan Antje Susanna Rondeau de middelste is. Samuel overlijdt in 1824, korte tijd later in 1830 gaat ook Antje hemelen. In datzelfde jaar worden de zusjes Rondeau, Johanna Catharina, negen jaar, Antje Susanna zeven jaar en Alberdina zes jaar, in het Burgerweeshuis opgenomen. Susanna was bevriend met Kaatje Eijgensteijn (1822-1904) van wie het museum een merk-, een proefstoplap en een stoplap in de collectie heeft (inv.nr. 7123-7125). Beide meisjes ontvingen handwerkonderwijs in het weeshuis. De eerste opdracht was het borduren van een merklap, als deze taak met succes was volbracht volgde een stoplap. Susanna is pas tien jaar oud als ze de haar eerste kruissteekjes borduurt. In 1835 is de doek voltooid; die van de één jaar oudere Kaatje in 1836. Susanna moet een voortreffelijk borduurster geweest zijn. Er is geen stoplap van Susanna overgeleverd. Waarschijnlijk is zij door ziekte daar niet aan toegekomen. Ze overlijdt op 11 februari 1840 in het weeshuis op zestienjarige leeftijd.
Susanna’s merklap, die 28,5 bij 35,5 cm meet, draagt alle kenmerken van een typische burgerweeshuisdoek. De helft bestaat uit reeksen van Gotische en Romeinse alfabetten en cijferreeksen, die een aantal keren exact herhaald worden. Deze rijen worden afgesloten met initialen. Dan volgen twee regels met persoonlijke gegevens: de naam van haar vader en moeder en haar eigen naam, leeftijd en het jaar waarin de doek voltooid is. Daarna worden de regenten herdacht. De laatste regel is voor weeshuispersoneel gereserveerd, zoals die van de Wollen-Matres, de Opper-Linnenmatres en de kindermoeder. De regels met cijfers en letters worden afgesloten met een reeks kronen, waaronder de intialen van bovengenoemde dames herhaald worden.
De onderste helft van de doek is gevuld met klassieke merklapmotieven zoals de Verspieders van het Beloofde Land, de Nederlandse Leeuw in de Hollandse tuin, een Mystieke wijnpers en de gebruikelijke bloemen in alle maten en soorten, waarbij de tulp, de roos en de anjer zelden ontbreken. De motiefjes op deze vroeg negentiende-eeuwse doeken zijn nog wat stijf. Later zullen ze door romantische en meer aansprekende motiefjes vervangen worden. Aan de onderzijde wordt het jaar van voltooiing herhaald: ANNO 1835. Susanna werkte met zijden garen op een linnen ondergrond.
Literatuur: Merk- en stoplappen uit het Burgerweeshuis Amsterdam, Berthi Smith-Sanders, 2013
(Suzette van 't Hof)
Amsterdam Museum
Alle rechten voorbehouden
