opschrift zegelveld: Sig[i]llu[m]:opidi:Aemstelredammensis:ad:causas/: omschrift in spiegelschrift gegraveerd rond de afbeelding van het koggeschip van Amsterdam, in gotische letters: Sig[i]llu[m]:opidi:Aemstelredammensis:ad:causas
overdracht 1964
inv.nr. KA 7464.1/5
Zegelstempel met handgreep in de vorm van een gaande leeuw met een been in de bek. Zegelveld in spiegelbeeld gesneden met het Koggeschip van Amsterdam met vlag en wimpel, elk met drie Andreaskruisen. Schip met één krijgsman, het stadswapen van Amsterdam en het wapen van Henegouwen houdend, alsmede een hond. Het randschrift luidt: Sig[i]llu[m]:opidi:Aemstelredammensis:ad:causas/.
Herkomst
Vervaardigd in opdracht van de stad Amsterdam; bewaard ten stadhuize (Dam), kamer Thesaurie Ordinaris, tot 1806; (Dam), rariteitenkamer 1806-1808; (Prinsenhof), rariteitenkamer 1808-1885; Gemeentearchief, Amsterdam, 1885-1964; Amsterdams Historisch Museum, 1964
Het Zegel ten Zaken behoort tot de oudste stadszegels van Amsterdam en werd door de burgemeesters beheerd. Over het gebruik ervan schrijft stadshistorieschrijver Jan Wagenaar dat het vanouds aan 'Schuld- en Verbandbrieven der Stad plagt gebruikt te worden mids 'er de Vroedschap haare toestemming toe gave: doch tegenwoordig meest wordt gebruikt aan Zeebrieven en beëedigde of andere Verklaaringen, die, voor Burgemeesteren, geschieden' (Wagenaar 1760-1802, dl 3, p. 295-296, p. 13-14v afb. nr. 8).
De toeschrijving aan Johannes Lutma II, stempelsnijder en medailleur, berust op stilistische verwantschap met het door hem in 1654 vervaardigde Grootzegel der Stad Amsterdam, in het bijzonder met de handgreep in de vorm van een leeuw (cat.nr. KA 7465). Mogelijk heeft hij ook het zegelveld - naar een ouder voorbeeld - gesneden, maar dat kan ook uit de vroege vijftiende eeuw dateren. Het zegel was in gebruik gedurende de periode van 1419 tot 1656 (Oldewelt 1936, p. 20-21), het jaar waarin een nieuw zegelstempel met een door twee figuren bemand schip werd gesneden (Wagenaar 1760-1802, dl 3, p. 12-14v afb. nr. 12). Lutma's stempel heeft dus slechts enkele jaren dienst gedaan.
Het Amsterdams Historisch Museum bezit vijf losse afdrukken van het zegelstempel in rode en gele lak. Een exemplaar vertoont het handschrift van gemeentearchivaris mr. Nicolaas de Roever; een ander is afgedrukt door zilvervorser Elias Voet jr. op 3 mei 1910. (afb. Xa) Zie ook: Inleiding De Roever, p. xx. ( Bert Vreeken)
Tentoonstellingstekst
Dit zilveren zegel werd gebruikt voor belangrijke stukken. Het handvat heeft de vorm van een leeuw. De afdruk vertoont het koggeschip.
