waarborgteken onderzijde deksel/onderzijde voet: A: Minervakop met letter A
: Minervakop met A=keurkamer Amsterdam
gehalteteken kelk/onderzijde voet: 1: leeuw eerste gehalte
jaarletter onderzijde voet: D: jaarletter D
: jaarletter D= 1863
meesterteken? onderzijde deksel: AB &Z: meesterteken met letters A B aaneen met &Z boven een dubbele lijn in vierkant
: bron: Verantwoordelijkheidstekens 1999, nr.62568/meesterteken AB &Z= fa. As. Bonebakker & Zoon
meesterteken? basis kelk/onderzijde deksel: PP: meesterteken met letters P P onder anker in vierkant
: bron: Verantwoordelijkheidstekens 1999, nr. 54264/meesterteken PP= Pieter Pieterse (1821 [1846-1870] 1903)
winkeliersmerk onderzijde deksel: BONEBAKKER EN ZOON: BONEBAKKER EN ZOON
essayeursteken basis kelk/onderzijde deksel/onderzijde voet: R 1: letter R en cijfer 1 aan weerszijden van klaverblad in ovaal
: bron: Verantwoodelijkheidstekens 1999, nr.56713/essayeursteken R 1= Hendrik Willem van Riel [1854-1880]
opschrift voorzijde kelk: 1838. NATURA ARTIS MAGISTRA 1863./ Aan den Directeur/ Dr. G.F. Westerman,/ van/ ZIJNE MEDELEDEN/: 1838. NATURA ARTIS MAGISTRA 1863./ Aan den Directeur/ Dr. G.F. Westerman,/ van/ ZIJNE MEDELEDEN/
opschrift boek met lauwerkrans: Buffon./: Buffon
opschrift sokkel onder boek: XXV./: cijfer: XXV
opschrift mannenbuste: LINNAEUS./: LINNAEUS./
opschrift rol perkament: N.A.M./ OPGERICHT/ 1 Mei 1838./: N.A.M. OPGERICHT 1 Mei 1838
schenking 1964-05-08
inv.nr. KA 10393 in depot
Beker met geschulpte, deels geruwde gegroefde voet. Stam in de vorm van een eikenboom met takken en loof, waarin een slang, een condor en een papegaai zitten. Aan voet stam een krokodil, een salamander, een schildpad, een otter met een vis in de bek, een krab, een zeester en schelpen op een geponste ondergrond met waterplanten. Klokvormige kelk, de basis omgeven door eikenloof. Basis kelk gemonteerd met de koppen van een leeuw, een buffel en een neushoorn. Op voorzijde kelk is gegraveerd: 1838. NATURA ARTIS MAGISTRA 1863./ Aan den Directeur/ Dr. G.F. Westerman,/ van/ ZIJNE MEDELEDEN/. Geschulpt, deels geruwd gegroefd deksel omgeven door eikenkrans. Op afgeplatte bovenzijde een gegoten vrouwenfiguur van Minerva, in haar rechterhand een lans houdend. Haar linkerhand rust op een boek met lauwerkrans waarop is gegraveerd: Buffon./. Onder boek een sokkel waarop is gegraveerd: XXV./. Naast sokkel een anker, een drietand en een Mercuriusstaf. Aan rechterzijde van Minerva een mannenbuste waarop is gegraveerd: LINNAEUS./. Naast buste een globe en een uil op een rol perkament waarop is gegraveerd: N.A.M./ OPGERIGT/ 1 Mei 1838./.
Herkomst
Geschenk aan dr. G.F. Westerman, Amsterdam, 1863; geschenk van de Familie Westerman Stichting, 1964
Deze 'Zilveren Vaas met Deksel' is een typisch negentiende-eeuws gelegenheidsstuk. De ornamentiek ervan is afgestemd op de gebeurtenis waarvoor het object is vervaardigd en is hier een verwijzing naar de dierentuin als plaats van studie.
In 1863 werd het 25-jarig bestaan gevierd van de Amsterdamse dierentuin Natura Artis Magistra (de Natuur is de Leermeesteresse der Kunst). Bij die gelegenheid kreeg de oprichter en directeur, dr. G.F. Westerman (1808-1890) deze bokaal aangeboden. Tevens werd een album overhandigd met 1600 namen van leden van het Koninklijk Zoölogisch Genootschap Artis Natura Magistra die hadden bijgedragen aan het cadeau.
De bokaal werd door de feestcommissie voor 800 gulden bij de firma Bonebakker gekocht. Deze besteedde de vervaardiging ervan uit aan Pieter Pieterse, die al sedert 1853 grootwerk voor Bonebakker maakte. In de adminstratie van Bonebakker worden de kosten van de bokaal op 26 mei 1863 gespecificeerd: '[...] GK [grote keur] 2938. Werkloon P.P.: f 250,-. Modelleren Götz f 175,-. Graveren inscriptie f 12,-; 1 ronde Stolp op zwarthouten voet met blauw fluweel, stolp f 8,-, voet f 18,-' (geciteerd in: Van den Heuvel 2000, p. 338). Uit het bovenstaande blijkt het belang van het werk van Willem Götz (1822-1891), graveur en modelleur. Hij maakte de wasmodellen voor de vele onderdelen die gegoten moesten worden.
Het ontwerp van Pieterse met de úitstekende dierenkoppen is geen eigen inventie en gaat vermoedelijk terug op een jachtbokaal met hertenkoppen van Theodorus Gerardus Bentvelt, de voorganger van Pieterse bij Bonebakker. Deze vaas was geëxposeerd op de nijverheidstentoonstelling die 1852 in Arnhem werd gehouden (Van den Heuvel, p. 338 afb. 3). Mogelijk ging Bentvelts ontwerp terug op een gietijzeren vaas van de Coalbrookdale Company die in 1851 op de Londense wereldtentoonstelling te zien was (Baarsen 1995, p. 224 afb. 97a). Er zijn twee ontwerptekeningen voor de vaas van Pieterse bewaard bleven, een van de voorzijde en een van de achterzijde (Baarsen 1995, p. 225 afb. 97c, 97d). ( Bert Vreeken)
Tentoonstellingstekst
Op 1 mei 1838 vond de oprichting plaats van het genootschap Natura Artis Magistra. Bij het 25-jarig bestaan schonken de leden van ‘Artis’ deze zilveren bokaal aan oprichter-directeur G.F. Westerman. Het cadeau was geleverd door Fa. Bonebakker & Zn. Het dierenrijk komt in al zijn veelvormigheid in de decoraties voor.
Bokaal, 1863
Pieter Pieterse, werkzaam in Amsterdam; 1855-1903
Op 1 mei 1838 vond de oprichting plaats van het genootschap Natura Artis Magistra. Bij het 25-jarig bestaan schonken de leden van ''Artis'' deze zilveren bokaal aan oprichter-directeur G.F. Westerman. Het cadeau was geleverd door Fa. Bonebakker & Zn.
Schenking Westerman Stichting, Amsterdam
Literatuur
Yvonne van den Heuvel, ''Artisbokaal : imitatie of inspiratie'', in: Jean-Pierre van Rijen (red.), De Stavelij in zilver : 25 jaar Zilverclub (S.l. 2000) p. 335-340 | Reinier Baarsen, ''De Lelijke Tijd'': pronkstukken van Nederlandse interieurkunst 1835-1895 (Amsterdam 1995)
