Op 7 mei 1945 was de Dam vol met blije Amsterdammers, samengestroomd om de Canadese bevrijders op te wachten. Uit het draaiorgel ‘Het Snotneusje’ klonk vrolijke muziek. Omstreeks 3 uur kwam een Engelse verkenningseenheid de Dam op rijden. Op de Nieuwezijds Voorburgwal arresteerden mannen van de Binnenlandse Strijdkrachten Duitse militairen.
Plotseling begonnen Duitse soldaten vanaf het gebouw van De Groote Club op de hoek van de Kalverstraat op de menigte te schieten. Paniek! Wie kon, zocht een goed heenkomen. Sommigen verschuilden zich achter het draaiorgel. Tweeëntwintig mensen vonden de dood, ruim honderd raakten gewond. Zonder ‘Het Snotneusje’ zouden er nog meer slachtoffers zijn gevallen.
Na de oorlog werden de gaten kogelgaten dichtgemaakt en overgeschilderd en trok het draaiorgel weer door de straten van Amsterdam. Het Snotneusje is een 48-toets draaiorgel, dat omstreeks 1935 gebouwd is door de firma G. Perlee. Bij de laatste grote restauratie, na de overdracht aan het Amsterdams Historisch Museum, zijn een paar van de kogels uit 1945 teruggevonden. Ook de kogels worden nu in het museum bewaard. ( Annemarie de Wildt)
Draaiorgel geraakt door kogels
3 D scan van Snotneusje
Onlangs heeft kunstenaar Ronald Tienhoven in het Amsterdam Museum een 3D scan laten maken van draaiorgel Het Snotneusje. De licht-grijs gespoten 3D replica van het orgel, compleet met immens ‘kogelgat’, zal een van de elementen zijn van het kunstproject 07:05:1945: dat plaatsvindt in de publieke ruimte tussen 7 mei en 9 juni 2013. 07:05:1945: reconstrueert de schietpartij op 7 mei 1945 op de Dam.
foto Schietpartij op de Dam, foto Wil F. Leijns, Collectie Nederlands Fotomuseum Rotterdam
Op 7 mei 1945 stroomt de Dam vol blije Amsterdammers die daar wachten op de Canadese bevrijders. Uit draaiorgel Het Snotneusje klinkt muziek. Rond drie uur ’s middags komt onverwacht een einde aan het feestgedruis. Er zijn schermutselingen tussen Duitse soldaten, die zich officieel al hadden overgegeven, en de Binnenlandse Strijdkrachten. Vanuit het gebouw van De Groote Club, op de hoek van de Dam en de Kalverstraat, schieten de Duitsers op de menigte. In paniek rennen mensen de zijstraten in. Velen zoeken dekking achter het orgel.
Volgens de officiële cijfers zijn 22 mensen gedood en ruim honderd mensen gewond. Het Snotneusje is geraakt door enkele kogels. Het wordt snel opgelapt om weer dienst te doen bij de firma Perlee. In de jaren daarna wordt het verbouwd, zodat het er nu anders uitziet dan in 1945. In 1992 komt het orgel in de collectie van het Amsterdam Museum. Bij een restauratie worden twee kogels verwijderd uit het binnenste van het Snotneusje. [http://www.youtube.com/watch?v=Ccnqeh5uTw8 Hier] kunt u horen hoe het orgel nu klinkt. In 2004 maakte NCRV/Netwerk een [http://www.geschiedenis24.nl/speler.program.7147721.html reportage] over de 7de mei 1945]. AT5 [filmde die http://www.at5.nl/artikelen/25818/een-draaiorgel-dat-levens-redde] een ooggetuige van het drama.
Op de Facebookpagina van project [http://www.facebook.com/pages/07051945-Ronald-van-Tienhoven/311163439010610 07:05:1945:] is te volgen hoe Van Tienhoven te werk gaat bij de re-enactment van het drama uit 1945. De Facebook pagina [De Dam, 7 mei 1945 https://www.facebook.com/DeDam7Mei1945] bericht over het onderzoek naar de toedracht en de slachtoffers. Op 25 april 2013 verscheen daar de stand van zaken De Dam 7 mei 1945 slachtofferonderzoek. “We hebben alle doden door schotwonden vanaf 7 mei 1945 tot eind mei te A'dam in kaart gebracht. Dat blijken er 53 te zijn. Daarvan hebben we er 33 definitief aan De Damschietpartij kunnen koppelen, van 10 twijfelgevallen is de schietlocatie nog in onderzoek.”
foto: Maken van 3D scan van het orgel in het depot van het Amsterdam Museum, maart 2013 ( Annemarie de Wildt)
Tentoonstellingstekst
Kogels uit het Snotneusje
Deze twee kogels zijn bij de restauratie in 1992 uit draaiorgel Het Snotneusje verwijderd. Ze horen bij een 9x19mm patroon. Deze kogels zijn voor het eerst gebruikt in het begin van de 20e eeuw door de Duitse wapenfabrikant Deutsche Waffen- und Munitionsfabriken (DWM) voor hun Luger pistool. Ze worden ook wel Parabellum partonen genoemd, afgeleid van het Latijnse: Si vis pacem, para bellum (Als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog), wat het motto en telegraafadres van de DWM was.
Omdat dit soort kogels in erg veel verschillende wapens kan worden verschoten en ook in beide wereldoorlogen veel is gebruikt is het onmogelijk om vast te stellen met wat voor wapen ze zijn afgevuurd. ( Annemarie de Wildt)