De Wit was begin achttiende eeuw de belangrijkste schilder van plafonds en andere woningdecoraties. Ook deze allegorie is geschilderd ter decoratie van de bibliotheek van het huis van Isaac de Pinto (1717-1787) aan de Nieuwe Herengracht (tegenwoordig nummer 99). Het werd daar tussen twee deuren geplaatst die naar de tuin leidden. De oorspronkelijke plaatsing van het schilderij komt goed tot uiting in het medaillon onderaan het schilderij. Hierop is, zoals blijkt uit de tekst rond het hoofd, Ptolemaeus II Philadelphus (ca. 309-247 v.Chr.) afgebeeld, de Egyptische koning die de beroemde bibliotheek van Alexandrië liet bouwen. Ook de drie blote jongetjes, die druk doende zijn met boeken en manuscripten, verwijzen naar de functie van de ruimte waarin het schilderij hing.
Op de bovenste helft van het schilderij wordt gerefereerd aan één van de producten waar alle boekenkennis toe moet leiden. Hier is het schrijven van de geschiedenis uitgebeeld. De naakte vrouw helemaal bovenaan is de Waarheid. Naakt, omdat ze niets te verbergen heeft, maar toch met een draperie, omdat men haar nooit helemaal leert kennen. Links staat, met helm op, Pallas Athene, de Griekse godin die hier symbool staat voor de Wijsheid. Zij instrueert, samen met ‘de naakte waarheid’, de derde afgebeelde vrouw, de schrijvende Clio, de muze van de geschiedenis. ( Tom van der Molen)
Catalogustekst
In zijn laatste levensjaar schilderde Jacob de Wit deze allegorische voorstelling voor het huis van Isaac de Pinto (1717-1787) aan de Nieuwe Herengracht, tegenwoordig nr. 99 . Oorspronkelijk was het geplaatst in de bibliotheek, tussen twee deuren die leiden naar de tuinkamer. De bovenste figuur is een personificatie van de Waarheid. Weliswaar is zij naakt afgebeeld omdat zij niets te verbergen heeft maar haar draperie geeft aan dat men haar nooit volledig zal kennen. De Wijsheid is weergegeven als de godheid Pallas Athene, patrones van Kunst en Wetenschappen. Op de rug gezien zit de Geschiedenis, die op aanwijzing van de Waarheid en de Wijsheid, de herinneringen optekent voor het nageslacht. Omringd door manuscripten en een globe zijn drie blote ventjes druk doende met het onderzoek naar de geschiedenis. Middenonder is in een medaillon blijkens het opschrift een portret van de Egyptische koning Ptolemeus II Philadelphus (ca. 309-247 v.Chr.) afgebeeld, de bezitter van een van de beroemdste bibliotheken van de klassieke oudheid, die te Alexandrië. ( Norbert Middelkoop)
Catalogus AHM 1975/'79
Rondschrift rond de kop op het medaljon midden onder: PTOLOMEVS PHILADELPHUS .REX.AEGIPTI.II. Heette bij Scheltema een "Allegorie op Kunst en Wetenschap", in catalogus Rijksmuseum een "Allegorie op de Wetenschap". Door Staring betiteld als "De Zeehandel, zaalstuk". Deze publiceerde tevens een nauweliiks afwijkende, gesigneerde voortekening in het Rijksprentenkabinet te Amsterdam (eigendom Koninklijk Oudheidkundig Genootschap; Staring afb. 98).
Het schilderij is ontstaan in De Wits laatste levensjaar. Mevrouw Bille, die het met het in 1771 geveilde identificeerde, wees er op dat Starings titel niet juist kan zijn. (Wellicht verwarde hij de titel met die van cat. Rijksmuseum 1934, nr. 2694: "De Zeevaart" ?) In de veiling Braamcamp van 1771 wordt ons schilderij aldus beschreven: "Jacob de Wit, hoog 92, breed 42 duim, doek. Dit stuk verbeeldende eene zinspeeling op de Joodsche Oudheden, is eene Ordonnantie van drie Beelden en drie Genieën, benevens eene Globe, verscheide Boeken en ander Bywerk, tot dat onderwerp betrekkelyk; onder aan is eene hoogte en in het midden een Medaillon, verbeeldende, zoo als uit het omschrift blijkt, Ptolomeus Philedelphus. Dit stuk is fraay voltooid en van een aangenaam en kragtig koloriet". Verder wijst mevrouw Bille er op dat deze betiteling wel juist zal zijn: Ptolomeus Pliladelphos bevorderde handel, nijverheid, wetenschap en kunst. Hij liet Joodse Heilige boeken in het Grieks vertalen. Zij leest uit de beschrijving in dezelfde veilingcatalogus dat het schilderij voor een bibliotheek bestemd was. "At any rate it may be considered as an allegory of trade, science, art and history" (Bille, blz. 129). Ook identificeerde zij ons schilderij met dat op de veiling P. Locquet, 1783. In de catalogus daarvan heet het "Hoog 92 (n.b.: dat is slechts 230 cm!), breed 40 duim" en een "fraaije Ordonnantie zinspeelende op de Joodsche Oudheden, verbeeld een Groep van drie Figuuren, als Waarheid, Wysheid en Historiekunde” (gevolgd door een beschrijving die geheel en al op ons schilderij slaat). In de veilingcatalogus van 1810 was men van mening dat het stuk laat zien: "De Waarheid en Wijsheid doen de Geschiedenis hare Gedenkschriften opteekenen". In de veilingcatalogus Anna Maria Hogguer Ebbeling, 1817, noemt men ons schilderij "Een Middenstuk voor eene bibliotheekkamer, verbeeldende de Waarheid door eene heldere zon bestraald, en van den hemel afdalende, om met de Wijsheid, der Geleerdheid tot gezellinnen en leidslieden te dienen .. op eene plint .. het beeld van Ptolemaeus Philadelphus, Koning van Egypte, als den oprichter van de vermaardste bibliotheek der wereld" (met opgave van huidige afmetingen). ( Albert Blankert)
Tentoonstellingstekst
Jacob de Wit was de belangrijkste Amsterdamse decoratieschilder van zijn tijd. Hij vervaardigde wand- en plafondschilderingen in vele grachtenhuizen. In zijn laatste levensjaar schilderde hij deze allegorische voorstelling voor het huis van Isaac de Pinto aan de Nieuwe Herengracht. Oorspronkelijk was het geplaatst in de bibliotheek, tussen twee deuren.
De bovenste figuur is een personificatie van de Waarheid. Zij is naakt afgebeeld omdat zij niets te verbergen heeft maar haar draperie geeft aan men haar nooit volledig zal kennen. De Wijsheid is weergegeven als de godheid Pallas Athene. Op de rug gezien staat de Geschiedenis. Op aanwijzing van de Waarheid en de Wijsheid tekent zij de herinneringen op voor het nageslacht.
Middenonder is in een medaillon een portret van de Egyptische koning Ptolemeus II Philadelphus afgebeeld, de bezitter van een van de beroemdste bibliotheken van de klassieke oudheid.