Felix Meritis was een Amsterdams genootschap ter bevordering van kunst en wetenschap. Het genootschap werd in 1777 opgericht en in 1788 betrok het een eigen pand aan de Keizersgracht. Daar werden lessen gegeven, discussies gevoerd en concerten gehouden. In de achttiende eeuw ontstonden dit soort genootschappen door heel Europa. Ze dienden ertoe om gelijkgestemden de mogelijkheid te bieden om zich op een deugdzame manier te ontwikkelen en kennis op te doen. In de jaren ’90 van de achttiende eeuw maakte Jacques Kuyper, soms in samenwerking met Pieter Barbiers Pzn. (1749-1842) vier tekeningen van de verschillende ruimtes in het gebouw, waarvan het Amsterdam Museum er drie in de collectie heeft.
De werken in het Amsterdam Museum laten de Muziekzaal, de Zaal der Physica en de Gehoorzaal zien. Ze zijn gemaakt tussen 1791 en 1794, en later (aan het begin van de negentiende eeuw) als prent uitgegeven Cornelis Sibille Roos, vervaardigd door Noach van der Meer (1741-1822) en Reinier Vinkeles (1741-1816). Kunsthistorici Frans Grijzenhout en Carolus Tuyll van Serooskerken stellen echter dat de tekeningen hier niet enkel voor als studies dienden, maar ook als zelfstandige tekeningen moeten worden beschouwd. Dit omdat de tekeningen reeds voor het vervaardigen van de prenten worden genoemd door Roos, in een prospectus waarin hij de prenten aankondigt. Ook werd het blad met de Zaal der Natuurkunde door Roos als prijs in een loterij aangeboden, wat aangeeft dat het blad gold als op zichzelf staand kunstwerk.
Hier is de gehoorzaal van Felix Meritis te zien, ook wel de zuilenzaal genoemd. Deze ruimte, aan de voorzijde van het gebouw gelegen, was de belangrijkste en mooist ingerichte van het pand. Officieel huisde de gehoorzaal het departementen van Letterkunde en Koophandel, maar alle departementen van Felix Meritis konden de ruimte gebruiken voor presentaties of voordrachten. Op deze tekening is geen voordracht bezig. De mannen, vrouwen en kinderen lopen vrijuit door de ruimte – een opvallend deel van hen wijst naar boven of opzij, om de schoonheid van de kamer met hun metgezellen te bespreken.
Op het basement van de zuil links is te lezen dat “Js Kuijper fig: del.” Het feit dat Kuyper specificeert dat de figuren van zijn hand zijn, suggereert dat de ruimte wederom door een tweede tekenaar is getekend. Op de prent van Van der Meer en Vinkeles, uit 1794, wordt bevestigd dat ook deze tekening in samenwerking met Pieter Barbiers is gemaakt.
( Nina Reid)
