opschrift op band langs lijst: DEEZ' JAREN MOGEN WEL IN 'S LANDS KRONIJKEN PRONCKEN, WIJL ZE ONS EEN STEDEVOOGT EN D'EDELE VREEDE SCHONKEN.
titel op banderole boven portret: 1747 / WILHELMUS IV PRINS ARAUS / 1748
opschrift op voetstuk: IN SPEM / CONCORDIAE / VENIT. PAX / EXOPTATA / ADEST
signatuur onderaan, op band langs lijst: J.Stagman. Amsterdam. inv. & fecit.
legaat 1890-12-03
inv.nr. KA 3831 in depot
Gouden portretbuste en profil van prins Willem IV. Op zilveren voetstuk, samengesteld uit leeuwen, bladranken en C-voluten. De prins is voorgesteld als veldheer met leeuwenvel gemonteerd met diamant en blauw lint van de Orde van de Kouseband. Aan weerszijden van hem zilveren krijgsattributen, palmtak en tak met oranjeappeltjes in groen en oranje email. Boven buste een zilveren tekstlint waarop is gegraveerd: 1747 WILHELMUS IV. PRINC: ARAUS 1748/. Op cartouche voetstuk is gegraveerd: IN SPEM CONCORDIAE VENIT/ en: PAX EXOPTATA ADEST./. Langs rand medaillon: DEEZ JAREN MOGEN WEL IN S' LANDS KRONYCKEN PRONCKEN WYL ZE ONS EEN STEEDE-VOOGT EN D'EDLE VREDE SCHONKEN/. Miniatuur is gemonteerd op ovale achtergrond van zwart fluweel in geprofileerde lijst van zwart gekleurd loofhout achter glas met geslepen rand.
herkomst: legaat Lopez Suasso ?
Deze beeltenissen van het prinselijk paar zijn waarschijnlijk hofgeschenken, overhandigd aan personen die bij belangrijke gebeurtenissen betrokken waren. Beide portretminiaturen kunnen korte tijd na elkaar zijn ontstaan. De inscriptie op het portret van Anna herinnert aan haar weduweschap.
Soortgelijke portretten bevinden zich in het Rijksmuseum te Amsterdam, Paleis Het Loo Nationaal Museum in Apeldoorn (het meest verwant met het paar in het Amsterdams Historisch Museum) en Huis Amerongen te Amerongen (Erkelens 1977, resp. p. 31 afb. boven, p. 30 afb., p. 32 afb.). De huidige verblijfplaats van een vierde, in 1901 gesignaleerd portrettenpaar is niet bekend (Erkelens 1977, p. 29 noot 4).
Prins Willem IV (1711-1751) werd in 1747 na een periode van politieke onrust - gericht tegen de eliteregeringen in de steden - uitgeroepen tot stadhouder van alle gewesten van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Hervormingsgezinde burgers wilden al langere tijd zelf invloed krijgen op het stadsbestuur, waarbij zij Willem IV als bondgenoot zagen. Hij was immers degene die de 'wet kon verzetten', het stadsbestuur kon veranderen. In Amsterdam gebeurde dat in 1748, maar het resultaat stelde menigeen teleur. De burgers kregen geen regeringsinvloed. Na het overlijden van Willem IV was zijn weduwe prinses Anna (1709-1759) gouvernante van de minderjarige prins Willem V (1748-1806). ( Bert Vreeken)
