opschrift op lichaam: Daß Heillige/ Römische Reich/ Mitt Sampt/ Seinen Gliedern/ 1659./: in gotisch schrift/tussen vleugelpunten adelaar
opschrift op lichaam: TRIER/ CÖLLN/ MENTZ/ POTESTAT ZV RO [M]/: in vleugels adelaar
: opschriften bij wapens kerkelijke keurvorsten
datering op lichaam: 1659./: onder opschrift/punt op 1, in witte cijfers
pontilmerk onderzijde bodem
opschrift op lichaam: BÖHEM:/ PFALTZ/ SACHSSEN/ BRANDENBVRG/
: opschriften bij wapens wereldlijke keurvorsten
opschrift op lichaam: CÖLLN/ REGENSBR/ COSTNITZ/ SALTZBVRG/ 4: PAVRN/ AVGSPVRG/ METZ/ AACH/ LVBECK/ 4: STETTE/ LVNTPVRG/ WESTERBVR/ THVSSIS/ ALWALDEN/ 4 SEMPERFREIN/ NVRNBERG/ MAIDBVRG/ REINECK/ STRAMBERG/ 4 BVRGGRAVEN/ MAEHREN/ BRANDENBVRG/ MEICHSSEN/ BADEN/ 4 MARGGRAVEN/ BRAVNSCHWEIG/ BAIRN/ SCHWABEN/ LVTRING/ 4 SEILL/BRABANDT/ N.SACHSSN/ WESTERREICH/ SCHLESSY/ 4. VICARI/ PFALTZ/ DVRING/ EDELSAS:/ HESSEN/ LVBECK/ 4: LANTGRAVEN/ CLEVE/ SAPHOY/ SCHWARTZBVR/ ZILLY/ 4: GRAVEN:/ ANDELAV/ WEISSENBACH/ FRANBERG/ STRVDECK/ 4: RITTER/. BAMBERG/ VLM/ HAGENAV/ SLETSTADT/ 4: DÖRFFER/ MAGDABVRG/ LVTZELBVRG/ ROttenBürG/ ALDENBVRG/ 4 BIRG/
: verklarende opschriften bij wapens van de Quaterniones Imperii
onbekende verwerving
inv.nr. KA 5283 te zien in Huis Willet-Holthuysen, Herengracht 605, Amsterdam
Helder geelgroen glas. Ingestoken bodem. Standring. Cilindrisch lichaam. Op lichaam een gekroonde tweekoppige adelaar met gespreide vleugels waarop de zesenvijftig wapens van de Quaterniones Imperii, de wapens van de Duitse keurvorsten, vorsten, rijksstanden en steden. Voor de borst de rijksappel met kruis. Bovenin de vleugels, horizontaal geordend, de wapens van de keurvorsten met opschriften. Links de kerkelijke: TRIER/ CÖLLN/ MENTZ/ POTESTAT ZV RO[M]/, rechts de wereldlijke: BÖHEM:/ PFALTZ/ SACHSSEN/ BRANDENBVRG/. Hieronder, in telkens zes verticale rijen, elk met tekstlint en verklarend opschrift, de wapens van de Quaterniones Imperii, van boven naar beneden, van links naar rechts: CÖLLN/ REGENSBR/ COSTNITZ/ SALTZBVRG/ met het tekstlint: 4: PAVRN/. AVGSPVRG/ METZ/ AACH/ LVBECK/ met het tekstlint: 4: STETTE/. LVNTPVRG/ WESTERBVR/ THVSSIS/ ALWALDEN/ met het tekstlint: 4 SEMPERFREIN/. NVRNBERG/ MAIDBVRG/ REINECK/ STRAMBERG/ met het tekstlint: 4 BVRGGRAVEN/. MAEHREN/ BRANDENBVRG/ MEICHSSEN/ BADEN/ met het tekstlint: 4 MARGGRAVEN/. BRAVNSCHWEIG/ BAIRN/ SCHWABEN/ LVTRING/ met het tekstlint: 4 SEILL/. Aan andere zijde van adelaar: BRABANDT/ N.SACHSSN/ WESTERREICH/ SCHLESSY/ met het tekstlint: 4. VICARI/. PFALTZ/ DVRING/ EDELSAS:/ HESSEN/ LVBECK/ met het tekstlint: 4: LANTGRAVEN/. CLEVE/ SAPHOY/ SCHWARTZBVR/ ZILLY/ met het tekstlint: 4: GRAVEN:/. ANDELAV/ WEISSENBACH/ FRANBERG/ STRVDECK/ met het tekstlint: 4: RITTER/. BAMBERG/ VLM/ HAGENAV/ SLETSTADT/ met het tekstlint: 4: DÖRFFER/. MAGDABVRG/ LVTZELBVRG/ ROttenBürG/ ALDENBVRG/ met het tekstlint: 4 BIRG/. Boven elke vleugel een Bourgondische vuurslag. Op achterzijde in wit email het opschrift: Daß Heillige/ Römische Reich/ Mitt Sampt/ Seinen Gliedern/ 1659./. De opschriften in gotische letters. Rondom bovenzijde lichaam sporen van vergulde band tussen witte stippellijnen, de bovenste dubbel. Op standring stippen in wit email.
Afgebeeld is een gekroonde tweekoppige adelaar met gespreide vleugels waarop de zesenvijftig wapens van de Quaterniones Imperii, de wapens van de Duitse keurvorsten, vorsten, rijksstanden en steden. Voor de borst de rijksappel met kruis. Bovenin de vleugels, horizontaal geordend, de wapens van de keurvorsten met opschriften. Hieronder, in telkens zes verticale rijen, elk met tekstlint en verklarend opschrift, de wapens van de Quaterniones Imperii. Boven elke vleugel een Bourgondische vuurslag. Op achterzijde in wit email het opschrift: Daá Heillige/ R”mische Reich/ Mitt Sampt/ Seinen Gliedern/ 1659./.
De Reichsadlerhumpen symboliseert de eenheid van het Heilige Roomse Rijk, gesticht door Karel de Grote in het jaar 800 en uiteengevallen in 1806. De wapens van de Quateriones Imperii tonen de grootte en de macht van het Duitse rijk. Het motief van de Reichsadler gaat terug op een houtsnede van Hans Burgkmair uit 1510, die later vele malen opnieuw in druk is uitgebracht. De grote beker diende als ceremonieel drinkgerei bij offici‰le ontvangsten van hoogwaardigheidsbekleders. ( Annemarie den Dekker)
Catalogue glass collection AHM 1998
De Reichsadlerhumpen symboliseert de eenheid van het Heilige Roomse Rijk, gesticht door Karel de Grote in het jaar 800 en uiteengevallen in 1806. De wapens van de Quateriones Imperii - de vertegenwoordiging van de rijkstanden door steeds vier representanten - tonen in geïdealiseerde vorm de hiërarchie, de grootte en de macht van het Duitse rijk. Bij de vroegst gedateerde Reichsadlerhumpen draagt de adelaar een crucifix met Christus op de borst, vanaf het einde van de zestiende eeuw - wanneer ook protestantse staten deel uitmaken van het rijk - de rijksappel met kruis. Het motief van de Reichsadler gaat terug op een houtsnede van Hans Burgkmair uit 1510, die later vele malen opnieuw in druk is uitgebracht (Westhoff-Krummacher 1987, p. (3) afb.). De grote beker diende als ceremonieel drinkgerei bij officiële ontvangsten van hoogwaardigheidsbekleders. Zie voor een Reichsadlerhumpen in het Rijksmuseum, Amsterdam: Ritsema van Eck/Zijlstra-Zweens 1993, pp. 231-232 nr 369 afb. (tevens voor literatuuropgave en voorbeelden in andere verzamelingen). ( Bert Vreeken)
