Oudere man met snor en puntbaardje, te halve lijve, driekwart naar rechts, de blik schuin naar beneden gericht. Hij draagt een zwart kalotje en een groenzwarte mantel, waarboven een mat witte rolkraag. Het minutieus geschilderde portret staat duidelijk afgetekend tegen de mat bruingroene achtergrond.
Links boven het opschrift: AETATIS.SVAE. 49/ANNO.1582. Mej. L. de Bruyn wees er op dat er twee eendere exemplaren van het schilderij bekend zijn (Hofje van Paling en Foreest, Alkmaar; Pinacotheca, Brescia; zie: E.A. van Beresteyn, Iconographie van Prins Willem I van Oranje, Haarlem 1933, afb. 22, 24). Ook daarvan is de schilder onbekend. Eén versie is gedateerd 1583, de andere 1584. Op beide draagt de Prins een plat kraagje, op het onze, uit 1582, een rolkraag; voor het overige zijn de verschillen onbeduidend. Alle drie de portretten geven Oranje (1533 1584) weer in zijn laatste levensjaren.
Aan catalogus tentoonstelling 1967 ontleen ik: "Van (Oranjes) relaties tot Amsterdam treden er twee op de voorgrond: zijn bezoek van 15 december 1566 tot 20 januari 1567, toen hij in de stad kwam om uitvoering van het Compromis te bewerkstelligen. Voor de gereformeerden liep dat op een minder bevredigend akkoord uit. Zij moesten de Minderbroederskerk en de Leprozenkerk, die hen twee maanden geleden waren toegestaan, ontruimen. Wel kregen zij verlof buiten de stad een nieuwe kerk te bouwen.
De jaren, die hierop volgden, vormen een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Amsterdam. Vele gereformeerden verlieten de stad na Oranjes vertrek naar Duitsland en na het echec, dat de Graaf van Brederode hier leed en de komst van Alva. De magistraat hield de zijde van de Spaanse koning. Nadat in 1576 de Pacificatie van Gent gesloten was en de nieuwe landvoogd Don Juan deze erkend had, bleef voor Amsterdam niets anders over dan zich erbij aan te sluiten, zoals in het verdrag gestipuleerd was. De onderhandelingen verliepen moeizaam en pas op 8 februari 1578 werd het verdrag tussen Amsterdam enerzijds en de Staten en de Prins van Oranje anderzijds gesloten, min of meer afgedwongen door de aanwezigheid van 's prinsen troepen: het zogenaamde verdrag van Satisfactie.
De bepaling, dat de Rooms Katholieke godsdienst de enige zou zijn in Amsterdam, die in het openbaar mocht worden uitgeoefend, heeft er toe geleid, dat het verdrag niet van lange duur is geweest. Op 26 mei 1578 werd de katholieke magistraat afgezet. Daarna begonnen de onderhandelingen over de opheffing van het verdrag van Satisfactie, waarbij de prins een belangrijke rol speelde. Hij bezocht de stad op 17 maart 1580 waar hem een feestelijk onthaal ten deel viel, en in het voorjaar van 1581. Drie geschilpunten kwamen daarbij aan de orde: de burgervendels, de oude schulden en de geestelijke goederen. Eind 1581 kwam het akkoord tot stand." ( Albert Blankert)
Exhibition text
Stadhouder Willem van Oranje is afgebeeld op de leeftijd van 49 jaar, een paar jaar voor zijn gewelddadige dood.