Op de derde maandag in augustus was het feest in de stad. Hartjesdag was het carnaval van Amsterdam en omstreken. Mannen kleedden zich als vrouwen en vrouwen droegen mannenkleding. Eén dag leefden Amsterdammers zich helemaal uit. De tekenaar Johan Braakensiek gebruikte het feest voor een spotprent over de drankbestrijding.
Hartjesdag werd vooral in de Amsterdamse volksbuurten gevierd, zoals rond het Haarlemmerplein, waar het vol stond met kramen, alle kroegen de vlag uit hingen en de huizen een verlichte ster boven de deur hadden, maar ook in de Jordaan en de Dapperbuurt. Later verplaatste het feest zich naar de Zeedijk. Na de oorlog verdween Hartjesdag, maar de horeca op de Zeedijk probeert het feest nu nieuw leven in te blazen.
De oorsprong van Hartjesdag is duister. Misschien was het een dag waarop in de bossen rond Haarlem vrij op herten mocht worden gejaagd. De vangst werd op straat geroosterd en daarbij werd zoveel mogelijk gedronken. Bij het feest hoorden activiteiten als katknuppelen, vuurwerk afsteken, verkleedpartijen en zedeloos gedrag.
Vooral ’s avonds liep Hartjesdag vaak uit de hand. Er werd veel gedronken en door de straten gehost. In de Jordaan en de Haarlemmerdijkbuurt werden in de negentiende eeuw ieder jaar weer taferelen gemeld van “afschuwelijke dronkenschap en tomeloze losbandigheid”.
De spotprent is verschenen in weekblad De Amsterdammer. De Amsterdammer verscheen van 1882 tot 1895. Eerst kwam het 2 keer per dag uit met een ochtend- en avondeditie, maar dat bleek te ambitieus. Jarenlang becommentarieerde Johan Braakensiek wekelijks de lopende gebeurtenissen in een spotprent, die als losse bijlage bij de krant werd gevoegd. In de prenten van Braakensiek werd het commentaar meestal geleverd door de Nederlandsche Maagd.
In het bijvoegsel van 25 augustus 1895 nam Braakensiek de drankbestrijding op de hak. Matiging was in Den Haag een onderwerp van discussie. De regeringsafgevaardigde mr. J. Heemskerk bracht op een internationaal congres in Bazel het standpunt van de regering naar voren. (Gemeentearchief Amsterdam)
Tentoonstellingstekst
Op de derde maandag van augustus werd in sommige Amsterdamse buurten Hartjesdag gevierd. Ten aanzien van de oorsprong en de betekenis van het volksfeest bestaan uiteenlopende verklaringen. De dag had een carnavalesk karakter. Er waren verkleedpartijen en er werd veel gegeten en gedronken. Het kwam regelmatig voor dat festiviteiten uit de hand liepen, waardoor het stadsbestuur moest ingrijpen om de orde te herstellen. Dit schilderij beeldt Hartjesdag uit zoals dat omstreeks 1900 op de Zeedijk en in de Warmoesstraat zou zijn gevierd.
Hartjesdag is een Amsterdams volksfeest, dat jaarlijks op de derde maandag in augustus wordt gevierd, een combinatie van carnaval en Gay Pride. Mannen kleden zich als vrouwen en vrouwen dragen mannenkleding. Er wordt gezongen en gedanst en heel veel gedronken. Al in 1895 drijft Braakensiek de spot met de ineffectieve bestrijding van drankmisbruik in een van zijn prenten die hij naar aanleiding van Hartjesdag maakt. In 1929 maakt hij een schilderij van het beroemde en beruchte feest. ( Anneke van de Kieft)
Op de derde maandag van augustus werd en wordt in sommige Amsterdamse buurten Hartjesdag gevierd. Ten aanzien van de oorsprong en de betekenis van het volksfeest bestaan uiteenlopende verklaringen. Een mix van carnaval en Gay Pride waar mannen zich in vrouwenkleding hullen en vice versa.
Dit schilderij beeldt Hartjesdag uit zoals dat omstreeks 1900 op de Zeedijk en in de Warmoesstraat zou zijn gevierd. De straat staat nu bekend om de Aziatische invloeden en een concentratie van homokroegen.
Hartjesdag is inmiddels uitgroeit tot een groot driedaags straatfeest. Op zaterdag, de Nacht van de Romantiek, begint men met optredens en muziek. De zondag wordt gevuld met een buurtbrunch en de opening van de Hartjesdagen met een drakendans op de tafels die door de hele straat staan. Op maandag worden die tafels gebruikt om de verklede kandidaten – de queens en de hartjes – over te laten paraderen terwijl de jury toekijkt vanuit verschillende ramen, verdeeld over de hele Zeedijk. ( Ellie Lust)